توندوتیژی دژی ئافرەتان و ژناندژایەتی مرۆڤایەتیە

7‎ كوشتنی ‎ كوشتنی ئافرەت لە سەر شەرەف نەریتێكی کۆنی كۆمەڵایەتی بیانییە و زیاتر لە ناو كۆمەڵگایە ئەم دیاردە كۆمەڵایەتییە بۆ كەلتوورێكی كۆن دەگەڕێتەوە كە دواتر ئایینی ئیسلام قەدەغەی كردو ئەحكامی دیكەی بۆ ئەم بابەتە داناوە، بەڵام بەداخەوە لە زۆربەی كۆمەڵگەكان هێشتا تا رادەیەكی زۆر ئەم دیاردەیە هەرماوە، بەتایبەتی لە نێو گوند و شارەدێكان كە ئاستی كرانەوەیان كەمترە بووە، یان توانای شاردنەوەی تاوانەكان سنووردار بووە هه‌موساڵێک له‌‌ 25ی نۆڤەمبه‌ردا، ڕۆژی جیهانی بۆ نه‌هێشتنی توندوتیژی دژ به‌ژنان له‌سه‌رتاسه‌ری دونیادا چالاکی جۆراوجۆر به‌ڕیوه‌ ده‌برێ، هاوکات ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان ڕاپۆرتی سالانه‌ی خۆی ده‌رباره‌ی ڕه‌وشی ژنان ودیارده‌ی توندوتریژی دژ به‌ژنان بڵاوده‌کاته‌وه‌.
ئه‌مساڵ ڕاپۆرتێکى نەتەوە یەکگرتوەکان ئه‌وه‌ی‌ ئاشکراکردوه‌ که‌ لە سێ ژن یەکێکیان ڕوبەروى ئازارى جەستەیی و دەستدرێژى سێکسى دەبێتەوە.
نەتەوە یەكگرتووەكان بڵاوی کردۆتەوە، که‌ نیوەى ژمارەى ئەو ژنانەى دەکوژرێن لە جیهاندا لەسەر دەستى مێردەکانیان ، یاخود خێزانەکانیانەوە ئەنجام دەدرێن.
کوشتنى ژنان هۆکارێکى سەرەکى مردنى ژنانە لە جیهاندا، کوشتنى ژنان زیاتر لە شێرپەنجە و مەلاریا دەبێتە هۆى مردنى ئافرەتان لە جیهاندا کە ئەمەش زەنگێکى ئاگادارى مەترسیدارە سەبارەت بەو پێشێلکارییانەى بەرامبەر بە ژنان ئەنجام دەدرێت.
له‌هه‌رێمی کوردستان ئه‌مساڵ، جارێکیتر کێشه‌ی ژن ودیارده‌ی توندوتیژی دژ به‌ژنان که‌وته‌وه‌ به‌رباس بە ئومێدی ئەوەی بەیاسا ئەم بابەتە بنبڕبکرێت .ئافرەت لە سەر شەرەف نەریتێكی کۆنی كۆمەڵایە تیە
بیانییە و زیاتر لە ناو كۆمەڵگایە ئەم دیاردە كۆمەڵایەتییە بۆ كەلتوورێكی كۆن دەگەڕێتەوە كە دواتر ئایینی ئیسلام قەدەغەی كردو ئەحكامی دیكەی بۆ ئەم بابەتە داناوە، بەڵام بەداخەوە لە زۆربەی كۆمەڵگەكان هێشتا تا رادەیەكی زۆر ئەم دیاردەیە هەرماوە، بەتایبەتی لە نێو گوند و شارەدێكان كە ئاستی كرانەوەیان كەمترە بووە، یان توانای شاردنەوەی تاوانەكان سنووردار بووە هه‌موساڵێک له‌‌ 25ی نۆڤەمبه‌ردا، ڕۆژی جیهانی بۆ نه‌هێشتنی توندوتیژی دژ به‌ژنان له‌سه‌رتاسه‌ری دونیادا چالاکی جۆراوجۆر به‌ڕیوه‌ ده‌برێ، هاوکات ڕێکخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان ڕاپۆرتی سالانه‌ی خۆی ده‌رباره‌ی ڕه‌وشی ژنان ودیارده‌ی توندوتریژی دژ به‌ژنان بڵاوده‌کاته‌وه‌.
ئه‌مساڵ ڕاپۆرتێکى نەتەوە یەکگرتوەکان ئه‌وه‌ی‌ ئاشکراکردوه‌ که‌ لە سێ ژن یەکێکیان ڕوبەروى ئازارى جەستەیی و دەستدرێژى سێکسى دەبێتەوە.
نەتەوە یەكگرتووەكان بڵاوی کردۆتەوە، که‌ نیوەى ژمارەى ئەو ژنانەى دەکوژرێن لە جیهاندا لەسەر دەستى مێردەکانیان ، یاخود خێزانەکانیانەوە ئەنجام دەدرێن.
کوشتنى ژنان هۆکارێکى سەرەکى مردنى ژنانە لە جیهاندا، کوشتنى ژنان زیاتر لە شێرپەنجە و مەلاریا دەبێتە هۆى مردنى ئافرەتان لە جیهاندا کە ئەمەش زەنگێکى ئاگادارى مەترسیدارە سەبارەت بەو پێشێلکارییانەى بەرامبەر بە ژنان ئەنجام دەدرێت.
له‌هه‌رێمی کوردستان ئه‌مساڵ، جارێکیتر کێشه‌ی ژن ودیارده‌ی توندوتیژی دژ به‌ژنان که‌وته‌وه‌ به‌رباس بە ئومێدی ئەوەی بەیاسا ئەم بابەتە بنبڕبکرێت .