دڤێت یاسا( مجلس ئیتیحادیی ) ئه‌نجومه‌نێ فیدرالی بهێته زامنکرن ژبۆ نه‌هێلانا ناکوکیێن سیاسی و یاسایی دنافبه‌را هه‌‌ولێر و به‌غدا
دڤێت یاسا( مجلس ئیتیحادیی ) ئه‌نجومه‌نێ فیدرالی بهێته زامنکرن ژبۆ نه‌هێلانا ناکوکیێن سیاسی و یاسایی دنافبه‌را هه‌‌ولێر و به‌غدا
………..
( عومه‌ر توفی )
عێراق ل سالا ( ۱۹۲۱ )ێ ل ژێر ده‌ستێ كاریکته‌رێن ده‌ستهه‌لاتا بریتانیا ل وی سه‌رده‌می هاتیه دامه‌زراندن و عێراق وه‌كی ده‌وله‌ته‌كا مودرێن هاتیه وه‌سف کرن و شێوازێ پاشایه‌تیا ده‌ستوری ژبۆ عێراقێ هاته به‌رچه‌سته‌کرن و ل سه‌رده‌مێ پاشایه‌تیا ده‌ستوری دا سیسته‌مه‌کێ پرۆڤیشیناڵ ژبۆ ئه‌نجوومه‌نێ یاسادانانێ هاته به‌رقه‌رارکرن ژوان ئه‌نجومه‌نێ نوینه‌ران و ئه‌نجومه‌نی نوینه‌ران ( ئه‌نجومه‌ن ) و لدیف یاسا بنه‌ره‌ت ل سالا ( ۱۹۲٥ ) دناف ده‌ستوریدا هاتبوو دیارکرن ٫ و پشتی ل سالا ( ۲۰۰۳ ) دوماهیك ب ده‌ستهه‌لاتا دکتاتور سه‌دام حسێن هاتی ئیتراتیژیا عێراق ده‌ربازبوو دناف واقعه‌كی نویدا لدۆر ئاماده‌كرنا سیسته‌مه‌كی سه‌رده‌میانه ژبۆ وه‌لاتی كۆ هه‌ڤشێوه‌یی وان وه‌لاتان ئه‌وێ د ئاستێ فیدرالیدا دژین و ل سالا ( ۲۰۰٥ ) داخوازا دامه‌زراندنا پیڤه‌رێ فیدرالی ژبۆ عێراقێ هاته کرن و سیسته‌مێ فیدرالی و ده‌ستوری بهێته بنه‌جهكرن و ده‌ستور د بیاڤه‌كێ بنچینه‌یی دا جێگر بکه‌ن و لدیف پیڤه‌ره‌كێ بنچینه‌یی بیتن ئه‌وژی ( هاوسه‌نگی و هاوبه‌شی و سازان ) دنافبه‌را هه‌می نه‌ته‌وه و پێكهاتێن بێ جوداهی کۆ دناف عێراقێ دا دژین و ل ژێر په‌رده‌یا دیموكراسیه‌‌تێ هاتیه پێکئینان لدیف ئه‌وی سیسته‌مێ نوکه بوو حكومرانیێ ل عێراقێ دهێته په‌یره‌وکرن و هه‌مان ده‌م ل ژێر بیاڤێ ده‌وله‌تێن زلهێز یێن نیف‌ده‌وله‌تی و هه‌رێمایه‌تی پێگه‌هێ وه‌لاتی هاته رێكخستن د چارچوڤه‌كێ ڤه‌کری دا هاته دیراسه‌ت کرن و ده‌وله‌ت ب شێوازه‌كێ مودرێن هاته ئاڤاکرن و لسه‌ر بنیاتێ سه‌قامگیریا پروسێسا سیاسی و ئابووری و ئه‌منی و په‌یوه‌ندیێن نیف‌ده‌وله‌تی هاتبوو سارێژ كرن بەلێ هه‌ر ل دەمی هەتا نوکه عێراق ژ ئه‌وان ده‌رده‌سه‌ریی و خوین رێتنێ ب دوماهیك نه هاتیه چونكی ئه‌و حوكمێ دیموكراسی ژبۆ عێراقێ هاتیه هزرکرن بهیچ شێوه‌کێ سه‌رکه‌فتن تێدا تومار نه‌کریە چونكی ئه‌و لایه‌نێن لسه‌ر پشتا تانك و تۆپان ئیناینه د عێراقێ دا و شیعه دانانه لسه‌ر کورسیکا ده‌ستهه‌لاتێ و سال بو سالێ داینه‌مویا رێكخستنا سیسته‌مێ ده‌‌وله‌تێ به‌ره‌ف لاوازیه‌كا مه‌زن ڤه هاته برن .
وه‌كی ل ره‌شنڤیسێ ده‌ستوریدا هاتیه بلند کرن ده‌ستوری هه‌میشه‌یی ل عێراقێ لسه‌ر ئه‌ساسێ یاسا بلند و بالاده‌سته و دناف سازیێن وه‌لاتیدا هاتیه دیارکرن و سنۆرێ هه‌رسێ ده‌ستهه‌لاتا یاسادانان و جێبه‌جێکرن و دادوه‌ری رێکدئێخیت و به‌رده‌وام مافێ هه‌می پێکهات و گه‌لێ عێراقێ ب تێکرایی نه‌ته‌وه و ئاین و ره‌گه‌ز ..هتد تێدا هاتیه زامنکرن ٫ به‌س ئه‌گه‌ر به‌حس ئێک ژوان ئه‌حکامێن گرنگ ل عێراقێ بکه‌ین ئه‌وێن دناف ده‌ستورێ عێراقێ بوینه نوغبه و هاتیه هه‌موار کرن و به‌رده‌وام بویه جهێ ناکوکیێ هه‌که رێکه‌فتنا سیاسی نه‌بیت ئه‌و یاسا ب سلامه‌تی دناف ئه‌نجومه‌نێ نوینه‌ران ده‌رباز نابیت ئه‌وژی پرنسێپێن دادوه‌ری و یه‌کسانی و شه‌فافیه‌ت دابه‌شکرنا داهاتێ ده‌وله‌تا فیدرالی و هه‌مان ده‌م ده‌ستور میتودا خۆ دانایه لسه‌ر بڕگه‌یا ( ۳ ژ مادده‌ێ ۱۲۱ )ێ ژ ده‌ستورێ عێراقێ کۆ هاتیه به‌لافکرن ئاماژه ب هه‌ر هه‌رێمه‌کا د چارچوڤه‌یا یاسا فیدرالی دایه یان هه‌ر پارێزگه‌هه‌کا نه‌جویه دناف خانه‌‌یا هه‌رێما‌یه‌تێ دا و وێگاڤێ پشکا وان ژ داهاتێ فیدرالی دێ لسه‌ر بنه‌ما و پیڤه‌رێ پێتڤی و به‌رپرسیاره‌تیێ و لدیف ژماره‌یا نیشته‌چهێن هه‌رێمێ و پارێزگه‌هێ دهێته دیارکرن و د مادده‌ێ( ١٠٥ )ێ ده‌ستوری به‌رکارێ عێراقێ پێداگری لسه‌ر گرتنه‌ده‌ست پرنسێپا یه‌کسانی و شه‌فافیه‌ت د دابه‌شکرنا داهاتێ فیدرالی دا .
ئه‌وا ناڤهاتی من دایه دیارکرن به‌شه‌که ژ ئه‌وێ سیاسه‌تا نوكه به‌غدا ب رێكا ده‌ستهه‌لاتا ده‌ستورێ ئیتیحادیی په‌یره‌و دكه‌ت و به‌غدا ب شێوه‌كی گشتی بنپێكاریی د ده‌ستوری دا کریه د چارچوڤه‌یا ئه‌وێ سیاسه‌تا به‌غدا ئه‌نجام دده‌ت و هه‌مان ده‌م هه‌تا نوكه عێراق مامه‌له‌یا سیاسی لدۆر پرسا یاسا و ده‌ستوری به‌رامبه‌ر هه‌رێما كوردستانێ جێبه‌جێدکه‌ت و هه‌ر ل ده‌ستپێكا دامه‌زراندنا عێراقا فیدرالی هه‌تا نوكه سیاسه‌تا امر واقعی دژی هه‌رێمێ ئه‌نجام دده‌ن ٫ و خالا ژ هه‌میا گرنگتر ئه‌گه‌ر به‌حس بکه‌ین ئه‌وژی پشکا هه‌رێما کوردستانێ د بوارێ ئابووری و بازرگانی و سه‌ربازی ..هتد بویه جهێ ناکوکیه‌کا مه‌زن و دنافبه‌را بریارده‌ستێن به‌غدا و ئه‌وێن باوه‌ریا ب سیسته‌مێ مه‌رکه‌زیه‌تێ هه‌یه و ب هیچ شێوه‌کێ باوه‌ری ب واقعێ فیدرالیه‌تا نوکه نه‌مایه و بویه ئه‌ڤ پرسه دچیته دناف خاله‌کا میانره‌و دا و لده‌ف ده‌ستهه‌لاتا تائیفگه‌ریی ئه‌ڤ قوناغا نوکه عێراق تێدا ده‌رباز دبیت بویه ئه‌گه‌رێ دابه‌شکرنا پسگرێکێن نه ته‌ندروست ٫ و بێگومان حکومه‌تێن ئێک لدیف ئێکێن ل عێراقێ به‌رده‌وام ئه‌ڤ مومارسه‌یا نه یاسای و سیاسه‌تا شوڤئینی و ئیمپرالیزمی به‌رامبه‌ر هه‌رێما کوردستانێ بکاردئینین داکۆ پێگه‌هێ هه‌رێمێ هه‌ڤشێوه‌ی پارێزگه‌هه‌کا عێراقێ بهێته هژمارتن و ئه‌ڤ جه‌نده دێ بیته ئه‌گه‌رێ هندێ شه‌رعیه‌تا سیاسی و دیموکراسی دناف چه‌رگێ عێراقێ دا به‌ره‌ف لاوازیێ و نه‌مانی ڤه بچیت و بابه‌تێ ده‌ستوری ل عیراقی بویه هزره‌كا ئایدولوژیا سیاسی دناف ده‌ستێن لایه‌ن و گروپێن ئه‌ڤرۆكه ده‌ستهه‌لاتا تائیفگه‌ری ل عیراقی ب رێڤه‌دبه‌ن و ئه‌ڤ جه‌نده دبیته ئه‌گه‌رێ هندی جاره‌كا دیكه كه‌لتورێ سیاسی لسه‌ر بنه‌مایێ دیموكراسیه‌تا وه‌لاتی و فكرا نه‌ته‌وه‌یی دناف چه‌رگێ عیراقا فیدرال به‌ره‌ف نه‌مانێ بچیت .
ده‌ستورێ زوربه‌یا ئه‌وان وه‌لاتێن فیدالیه‌ت تێدا دهێته به‌رقه‌راركرن پرێنسێپا پێكهئینانا ده‌ستهه‌لاتا یاسادانانێ ژ دوو ئه‌نجوومه‌نا پێكدهێت ( ئه‌نجوومه‌نی نوینه‌ران ) و ( ئه‌نجوومه‌نێ فیدرالی ) و عێراق ئێك ژ وه‌لاتێن پێگه‌هێ فیدرالیزمیێ دنافدا هاتیه پێکئینان به‌س هه‌تا نوكه ب دروستی كار لسه‌ر ده‌ستهه‌لات
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.