شێخ عەبدولسەلام بارزانی، پێشەنگێ چاکسازیا و شەهیدێ مافێن خەلکێ کوردستانێ

غیاس خالد زێباری

هەرچەندە گوندێ بارزان ل باشوورێ کوردستانێ گوندەکێ بچوک بوو لێ ب هەبوونا تەکیایێ و زانا و پێشەوایێن نشتیمان پەروەر و شۆڕەشگێر، بوویە مەزنترین بنگەهێ پەروەردەیا نشتیمانی و نەتەوایەتی و ساخلەمیا جڤاکی، چەندین رێبەر و زانا لێ هەلکەفتینە و پەروەردە بوونە، شێخ عەبدولسەلامێ دوویێ کۆرێ مەزنێ شێخ محمد بارزانی و نەڤیێ شێخ عەبدولسەلامێ ئێکێ، پێشەنگ و پێشەوا و کاریگەرترین کەسایەتیێ چاکسازخواز و جڤاکی و نشتیمان پەروەرێ سەردەمێ خۆ بوو، ئەڤ خاسلەتێن شێخێ شەهید ژ پاشخانا ماڵباتا شێخێن بارزان بوو وەکی بنگەهێ پەروەردەیا جڤاکی و نشتیمان پەروەریا ساخلەم و هەستا سەرخۆبوونێ لسەر دەمێ شێخ عەبدوللا بارزانی یێ بەرنیاس ب ( تاجدین ) ل ساڵا ١٨٢٥ و نفش بۆ نفشی هاتینە گەشەکرن .
ل دەور و بەرێن ساڵا ١٨٨٧ لدایک بوویە و لساڵا ١٩٠٣ جهێ بابێ خۆ وەکی رێبەرێ تەریقەتا نەقشەبەندی ل دەڤەرێ وەرگرتیە و ‌هەر زوی دەست ب چاکسازیێن جڤاکی و ئێکرێزا هۆزێن کوردی کریە مینا:
1- نەهێلانا ملکدارێ
2- دابەشکرنا عەردی لسەر جوتیارا
3- ڕاکرنا شووکرنا ب خورتی و نەختێ ژنێ
4- رێکخستنا پەیوەندیێن جڤاکی لسەر بنەمایێ دادوەری و وەکهەڤیێ
5- ئاڤاکرنا مزگەفتا ل هەمی گوندا بۆ ئەرکێن ئایینی و مفا وەرگرتنێ بۆ کۆمبوون و چارەسەرکرنا ئاریشا
6- ئاڤاکرنێ قوتابخانا و پەرستگەهێن ئایینێن دیتر
7- پێکئینانا ئەنجومەنێن سەرپەرشتیا کار و بارێن گوندا
8- پێکئینانا رێکخستنێن لەشکری
و پەیوەندی لگەل کۆمەڵە و رێکخستنێن سیاسی گرێدانە مینا ( کۆمەڵا هیڤی و کۆمەڵا تەرەقی و تەعالی و کۆمەڵا سەرخۆبوونا کوردستانێ ) و کەسایەتیێن ئایینی و سیاسی مینا شێخ مەحموودێ حەفید و سمکۆیێ شکاک و شێخ عەبدولقادرێ نەهری، داکۆ بزاڤا سیاسی و نەتەوەیی یا کوردستانێ پێشبێخن و مافێن ڕەوا یێن خەلکێ کوردستانێ بدەست بینن.

هەرچەندە شێخێ شەهید د ژیێ گەنجاتیێ دا لێ گاڤێن مەزن دهاڤێتن و بریارێن مەزن و وێرەکانە د دان، ئەڤە ژی نیشانێ دۆربینی و هەستکرن ب بەرپرسیاریەتیێ و بلنداهیا هەستا نەتەوی و نشتیمانیا جەنابێ وی بوویە، ژوانا بریاریێن چاکسازیێن جڤاکی و گەهاندنا هیڤی و داخازیێن خەلکێ کوردستانێ بۆ بلندترین دەستهەڵاتا ئمبراتۆریەتا ئۆسمانی ب برۆسکەیەکا فەرمی ل سالا ١٩٠٧ ێ و تێدا هاتبوو:

1- زمانێ کوردی ببیتە زمانێ فەرمی ل دەڤەرا بەهدینا
2- خاندن ببیتە ب زمانێ کوردی
3- رێڤەبەرێن فەرمانگەهێن میری کورد بن یان زمانێ کوردی بزانن .
4- دەستهەڵات لدیڤ بنەمایێن شەریعەتێ ئیسلامێ بیت .
5- رێکار و بریارێن دادگەها لدیڤ مەزهەبێ شافعی بن ل دەڤەرێ .
6- کۆمکرنا باجێ وەک خۆ بمینیت ب مەرچێ بۆ پرۆژێن خزمەتگۆزاریێن دەڤەرێ مینا رێک و قوتابخانە و مزگەفتا و لدیڤ شریعەتێ ئیسلامێ بێنە خەرجکرن .
ڤان بزاڤ و داخازیێن شێخ عەبدولسەلام بارزانی دەستهەڵاتدارێن ئۆسمانی تۆڕە کرن و ب گاڤێن جودا خازیێ هژمار کرن، لەوما ب لەشکر کێشێ بەرسڤا ڤان داخازیان هاتە دان و گۆندێ بارزان و دەور و بەر هاتنە وێرانکرن، شێخ نەچار بوو بەڕەڤایێ بکەت و زیانێن مەزن گەهاندنە هێزێن داگیرکارا.

شێخ عبدولسەلام بارزانی د تەمەنەکێ کۆرت دا بوویە زانا و رێبەر و کەسایەتیەکێ مەزن و کاریزمایێ کورد و کوردستانی و بنگەهێ هزرا نەتەوایەتیێ و کوردایەتیێ بهێز و خۆرتکر و خودان بەرنامە و پلانێن دارشتیێ بدەست ئینانا ماف و ئارمانجێن خەلکێ کوردستانێ بوو، لەوما داگیرکارێن کوردستانێ هزرەکا مەزن بۆ دکر و ب مەترسی ددیت و دەستهەڵاتدارێن ئۆسمانی دەست ب دارشتنا پیلانێن ژناڤبرنا وی کر ، مخابن ب دەستێ خائین و خۆفرۆشێن کۆ هاتە دەستەرکرن و بدەست فەرمانا والیێ مۆسل ( سلێمان نەزیف )یێ ب ڕەگەز کۆرد لرۆژا ١٤/١٢/١٩١٤ دگەل ژمارەکا شۆڕەشگێران هاتە سێدارەدان و شەهیدکرن .
راستە شەهیدکرنا شێخ عەبدولسەلام بارزانی بوویە شەهیدێ ماف و داخازی و ئارمانجێن خەلکێ کوردستانێ و ڤالاهیەکا مەزن ئێخستە د بزاڤا رزگاریخوازیا کوردستانی و پرۆژێ چاکسازیێن جڤاکی، لێ پرۆژێ رێبازا بارزانی یێ شۆڕەشگێری و جڤاکی و چاکسازی لسەر دەستێ شوینگرێن پێشەوا شێخ عەبدولسەلام مینا شێخ ئەحمەد و بارزانی نەمر ل پێشڤەچوونێ رانەوەستا ، هەتا پشکەکا زۆرا ماف و ئارماجان بدەست هاتن و ئەڤرۆ ژی لسەر دەستێ سەرۆک مسعود بارزانی رێبەرێ گەل کورد و پێشەوایێ رێبازا بارزانی خەلکێ کوردستانێ خودان قەوارەیەکێ یاسایی و دەستووری یە و نمۆنێ ئارامی و ئاڤەدانی و وەکهەڤی و پێکڤە ژیانێ یە .