گرنگییا دەستووری بۆ هەڕێمێ د چ دایە ؟

ناجح بێجانی:

پیدڤییا مە ب دەستوورەک چەوایە و لسەر بنەمایین چ بهێتە نڤیسین بۆچی یێ گرنگە؟دڤێ قۆناغا بیت دا هەمی شڕڤەکارێن سیاسی و نیڤدەولەتی تەکەزیێ ل هندێ دکن کو دەڤەرا ڕۆژهەلاتا ناڤێن یا بەرەف گوهۆڕینێن مەزن ڤە دچت و پەیدابوونا هندەک هێزێن سیاسی وکاریگەر ل دەڤەرێ ، چێدبیت توخیبێن نووی ل دەڤەرێ و گوهۆڕین ب سەردابن و هەڤسەنگیا هێزا پەیدا ب بت ، باوەرناکم ئەم کورد ژ ڤێ هەڤسەنگییا سیاسی دویریبین ، هەرچوو نەبت باشی وخرابێن وێ دێ کارتێکرنێ ل مە بت ،ب هەردو هوکارێن جیۆپۆلتیک وجیوسیاسی ژی ڤەئەم نێزیکن ، پشتی هەلبژارتنێن ٢٠ئوکتۆبەرێ هندەک هێزێن نووی ژی ل هەرێمێ پەیدابوونە ئەم ژی بەرەف گوهۆریناینەو پێدڤیا مە دەستوورەکی یە ، هەر چەندە د قۆناغێن بۆری دا ب تایبەت ل خولا چارێ یاپەرلەمانێ کوردستانێ رەشنڤیسەک هەبوو ،ژلایێ پەرلەمانی ڤە دەنگ لسەر هاتبوو دان و پەسند ببوو ، ب تنێ مابوو خەلکێ کوردستانێ د گشتپرسیەکێ دا دەنگی پێ بدەن و ببیت دەستوور ، ژبەرکو ڕێگری هەبوو ئەو ژی ب بهانەیا هندێ کا سەرۆکایەتی بت ،یانژی پەرلەمانی بت وسەرۆکێ هەرێمێ چەوا بهێتە هەلبژارتن ل پەرلەمانی یان خەلک راستەوخوەبهەلبژێرن ب هەردوو رەنگا ترس ل دەف هندەک لایەنێن سیاسی هەبوو گڤاشتن و د ەستوەردانا دەولەتێن هەڕێمایەتی و بەغدا ژی بێ باهر نەبوو ، چوو جاران ژی نەڤییا یە مە دەستهەلاتەت سەربخوە بێ ئارێشە هەبتن ، پارتی لاریی نەبوو ب تنێ دخواست تشتێن رەهندیێن نشتمانی هەبن هەمی پێکڤە لسەر کۆک بن ب هەڤڕا بن ، لەومانێ پشتی چەند گوهۆرینا بڕیار بوو ، ل خولا پێنجێ بهێتە پەسەندکرن ، لێ ب مخابنی ڤە نە گەهشتن ئەنجامەکی باش ئەو ژی ژبەر لاوازیا سەروکاتیا پەرلەمانی،ژبەر چەند هوکارەکا دڤێتن ئەم ب بن خودان دەستوور مادەم مە هەڕێمەکا دانپێدانین هەیە دچارچووڤێ ئێراقا فیدرال دامافێ مەیە ، بەلێ هەڤدژ نەبت دگەل دەستوورێ ئیراقێ،حوکمەت ژی بزانێن سلاحیاتێن وێ چینە دئەرک ومافان دا چەوا سەرەدەریێ بکت وبێ مایتێکرن د ڕێڤەبرنا کاروبارێن ئێداری و کارگێری دا ژلایێ ئەحزاباڤە ، پشتی هەلبژارتنا ئەم یێ ل بەندا کابینەیا دەهێ یا حوکمەتا هەڕێما کوردستانێ ، ل هەوا هەلبژارتنان دا وەکو(سەرۆک بارزانی)کەرمکری؛(ئێک پەرلەمان -ئێک حوکمەت-ئێک هێزا پێشمەرگەی-ئێک هەرێم) کو دڤێتن ب بن خودان دەستوور ژی ، هەکە مە دەستوورەک هەبا کاروبارێن حزبا دا ڕێکئێخن پەیوەندیێن وان دگەل دەرڤەو ب تنێ حوکمەتێ دا ماف هەبت و بەرپرس بت ژ پەیوەندیێن دەرڤە ، چونکو هەتا نوکە بەرەللایەک یاهەی هندەک کەس و لایەنیێن سیاسی بۆ بەرژەوەندییێن کەسۆکی، حزبایەتیێ پەیوەندیێن دگەل هندەک دەولەتێن هەڤسۆیێن مە یێن هەین ئەڤ چەندە ژی دبت ئاریشەو ئاستەنگ بۆ حوکمەتێ ب ر ێیا دەستووری ئەم دشیان لسەر وان گرفتان زال بن و هەر کەس و لایەن دا بەرپرس بن بەرانبەر سەروەریا یاسایی لسەر هەر خالەکا ناکۆکی هەبان ژی دیسان ب ڕێیا دەستووری دا باشتر بن ، بۆچی ئەم پەناییێ بۆ ئیراقێ دبن ؟ د بێژنێ وەرن دا ئاریشەیێن خوە لسەر بنەماو ماددەیێن دەستووری چارەسەربکن دویر ژ توندوتیژیێ بکار ئینانا هێزا لەشکری ئەڤە بۆ هەرێمێ ژی یا ڕاستە ، خالەکا دیتر کو گرنگیا دەستوری لەوانە ژ بەر هەڤرکیێین سیاسی کو هندەک حزب بۆ خوە ب دەرفەت دبن ب تایبەت نوکە دا پەنایێ بۆ دادگەها فیدرال کو ڕۆهنکرنەکێ بدەت کا سەرکەفتیا ئێکێ یا هەلبژارتنان دا حوکمەتێ دورست بکن ، یانژی هەڤپەیمانیا پڕانییا کورسیان ل پەرلەمانی هەبن ، هەگەر مە دەستوورەک هەبا ل هەڕێمێ ئاماژە ب ڤان خالا دابا دێ ڤێ ژی چارەسەرکەت و پێدڤی دلرەوکیێ نەد بوو ، خالا ژ هەمییا گڕنگتر هەتا نوکە ئەم نەشێن ئەو کەسێن خیانەتا نشتمانی بکن لدویف چ یاسا ڕێسا بهێنە دادگەهکرن و بگەهن سزاییێ خۆ، دەستوور دێ ل دیف هندەک برگەو مادا ئازادییا کەسوکی وبیرو باوەرێن ئایینی و ئاسایشا نەتەوەیی ژی ژێک ڤاڤێرکەت و کا چەوا بهێن پاراستن ،ئاماژەدان ب دەستوورێ هۆلندا وەکو میناک د مادەیا (١٠) دبێژت هەر کەس یێ ئازداچەوا بژیت چەوا هزر بکت چ ئایین و ئایدۆلوجیەت هەبتن ، لێ چێنابت مایتکرنێ خەلکێ دا بکت ئەز دشیم بێژم هەتا نوکە ، ژ بەرکو ئەم نەخودان دەستوورین لەومانێ ئاریشێن مە یێن ماینە هەلاویستی چارەسەر نەبوون هیڤیدرام سەرکردایەتییا پارتی ئەڤێ جارێ ب رژدیتر وەربگرت وپلان وبەرنامەک ڕێکو پێک هەبت و دگەل لایەنێن دی یێن کوردستانی پێنگاڤێن ژ دل داکو ژ ڤێ بەرەلایی رزگار ببن ،