ھەینیا ڕەش یان بلاک فڕایدەی (ب ئینگلیزی: Black Friday، ب عەرەبی: الجمعە السوداء) زاراڤەکێ ئاخافتنییە، بۆ ھەینییا پشتی جەژنا سوپاسگوزاریێ ل ویلایەتا ئێکگرتی ئەمریکا ب کاردھێت، ب شێوەیەکی نەریتی دەستپێکریە وەرزێ بازاڕکردنا کریسمسە ل ئەمریکا و پاش جیھان. ھندەک ژ فرۆشگەیان کاڵا و خزمەتگوزارییان ب نرخێ داشکاندن پێشکەش دکەن . فرۆشتنا ھندەک ل فرۆشیاران تا دووشەمبی یا پشتی ھەینییا ڕەش بەردەوام دبیت، ھەندێکیشیان بۆ ماوەی ھەفتەیەکێ بەردەوام دبیت.
ل چوارییا ھەینیا ھەیڤا تشرینا دووێدا ڕوو ددەت، ئەگەر ئێکێ تشرینا دووێ یا ھەینییا نەبیت، ل ڤی دەمیدا پێنجەمین ھەینییە. ھەینییا ڕەش ب شێوازەکێ بەردەوام سەرقاڵترین ڕۆژێن بازاڕکردنێ بوون ل ساڵا ٢٠٠٥ێ ەوە ل ویلایەتا ئێکگرتیێن ئەمریکا، پاش ب جیھانێدا بڵاڤبوویە.
ھەینییا ڕەش چییە؟
ھەینییا ڕەش ئاماژە ب ڕۆژا پشتی بێھنڤەدانا جەژنا سوپاسگوزاریا ویلایەتا ئێکگرتیا ئەمریکا، ھەروەھا ب شێوازەکێ نەریتی بۆ زۆرێک ل کارمەندان بێھنڤەدان بوویە.
ب شێوازەکێ ئاسایی ڕۆژەکا پڕ ل گرێبەستا تایبەت یا بازاڕکرن و داشکاندنا مەزن ب شێوازێ ئۆنلاین و بازاڕکرنا ڕاستەوخۆ، ب دەستپێکا وەرزێ بازاڕکرنا جەژنێ د ھێتە دانان.
د ڤێ ھەینێ دا کو وەکی مە گوتی، فرۆشیار، دێ بینی کو تشتێ خۆ ئەرزان کر یان ژی ڕیکلاما بۆ کەت و داشکاندنان لێ ئەو د بنەرەت دا ئەو تشت دبیت بخۆ نەگەھیتە وی بھایێ بۆ ھاتیە دانان ئەو دێ بەرچاڤ وەرگرن کو مفایەکێ زۆر ل خەلکی بکەن.
ژ دەستپێکا ھەینییا ڕەش ڕوودانەکا ئێک ڕۆژ بوویە ل ئەمریکا، بەڵێ ل چەند ساڵێن بۆری ئەڤ چالاکییە گەشە کر و بوویە بازاڕکرنەکا چەند ڕۆژی، ل وانەیە ھندەک جاران ل ڕۆژا پێنج شەمبی تا دوماھییا ھەفتێ دەست پێبکات، یان تەنانەت ھەیڤەک ژی یا بەردەوام بیت، ھەروەھا ل بزاڤا ڕاکێشانا سەرنجا کڕیاراندا ھندەک ژ فرۆشگەیان ھەر ل دووشەمبیێ دەست ب فرۆتنێ دکەن.
ڕوودان زۆرن ل سەر ڤێ ھەینیێ لێ مە نەڤییا یە ب درێژاھییا وان ئاماژە پێ بدەین، بەلێ ئەڤە ئێک ژ وانا بوویە کو بۆرسێن جیھانی نزیکی ٢.١ تریلیۆن دۆلار ل ڕۆژا ھەینی دەستدان، پشتی ھنگی کو بەریتانیا دەنگ دایی بۆ دەرگەڤتن ل ئێکەتیا ئەورۆپا دا.
ژ بەر‌ھندێ کو سالا ٢٠٠٧ێ ب مەزنترین زیانا ڕۆژا بۆرسا جیھانی دھـــــێتە ھژمارتن.
مێژووییا ھەینییا ڕەش
ڕۆژا پشتی جەژنا سوپاسگوزاریێ ل ساڵا ١٩٥٢ێـەوە وەک دەستپێکا وەرزییا بازاڕکرنێ یا کریسمس ل ویلایەتا ئێکگرتی ل ئەمریکا دھـە دان و ئەڤ جۆرە ڕوودانە ژی ھەر دمینن ل بیرا خەلکی چونکی چ یێن شەڕ و کاودانێن دیتر کێمتر نین.
ل ساڵا ٢٠١٥ێـدا کۆمپانیا ئەمازۆن ئێکەم جھـبوو کو خستنەڕووییا “ھەینییا ڕەش ل ھەیڤا تەممووزێدا”ـی پێشکەش کر کو ناڤێ لێنابوو “ڕۆژا دەستپێکێ”، بەڵێن دانێ خستنەڕوویا باشتر دا ل چاڤ ھەینییا ڕەش. ئەمازۆن ل ساڵا ٢٠١٦ و ٢٠١٧ـەوە ئەڤ کارە دووبارە کرەڤە و کۆمپانیانێن دی ژی دەست ب پێشکەشکرنا خستنەڕووییا ھەڤشێوە و داشکاندن بۆ خەڵکی کر.
ھەینییا ڕەش و فرۆشیار
ڕەنگە فرۆشیار درێژییا تەمام یا ساڵێ بۆ پلاندانا فرۆتنا ھەینییا ڕەش ب سەر ببەن، ئەو ڕۆژە وەکوو دەرفەتەک بۆ پێشکەشکرنا نزمترین نرخێ فرۆتن، بۆ فرۆتنا وان کاڵایان زێدەھی ھەبیت.
ھەروەھا فرۆتنا داشکاندنا بەرچاڤ ل تشتێ ب نرخ، بڕاندێ پڕفرۆش تەلەفزیۆن و ئامێرێن زیرەک و بابەتێن ئەلیکترۆنی یێن تر دکەن، ب ڤێ چەندێ کڕیار ژی دھێنە ڕاکێشان.
ئەڤ رۆژە ژی زۆر جاران دبیتە ئەگەرێ ھندێ کو خودان بازاڕ یان مارکێت دبینی دەرگەھێ تشتێ خۆ ل سەر خەلکی گرتی بۆ دەمەکی ئەو چەندە ژی دبیتە ئەگەرێ ھندێ کو ھژمارەکا خەلکی ژی تووشی ڕوودان و ھەتا بگرە ژی دبیت ھندەک ژیانا خۆ ژی دەست بدەن و بکەڤنە بەر نەخۆشیان و ھەتا ھندەک ژی دبیت مەلەل بۆ دروست ببیت.
ئێکەم بکارھێنەرێ زاڕاڤێ ھەینییا ڕەش بۆ ئێکەم جار ل ساڵا ١٨٦٩ داھێنرا، ئەڤەش نەک بۆ بازاڕکرنێ بوویە ل پشتی جەژنا سوپاسگوزاریێ بەڵکو بۆ قەیرانا دارایی بکار ھات، ب تایبەتی داڕمانا بازاڕێ زێڕی یێ ئەمریکا کو ل ٢٤ـێ ئەیلوولا ساڵا ١٨٦٩ـێ بوو، دوو واڵ ستریت ب ناڤودەنگێ جەی گۆڵد و جیم فیسک پێکەڤە کاریان کرد، بۆ کڕینا زۆرترین زێڕێ وڵات ژ بۆ ھندێ کو نرخێ بەرزبیت و ب قازانجەکێ سەرسورھێنەر بیفرۆشن.
بۆچی ھەینییا ڕەش بۆ ئابووریناسان گرنگە؟
ئەو پارێ بکاربەران ل ھەینییا ڕەشدا خەرج دکەن وەک پیڤەرێک بۆ ئابووری سەیر دکەن، ڕێیەک ب ئابووریناسان ددەت بۆ پیڤانەکرنا متمانەییا بکارھێنەران، ساخلەمییا ئابووری و خەرجییێن دڵخوازییان.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.