نەوزاد محەمەد
٢-٢
لە جیهانی ئیسلامی دا ڤدبە گشتی چوار مەزهەبی سەرەکی هەن، شافعی و حەنەفی و مالکی و حەنبەلی، ئەم مەزهەبانە پابەندن بە قورئان و سونەی پێغەمبەر ( د.خ )، تەنها فدلە رووی فقهی یەوە جیاوازی بیروڕایان هەیە.
بەدەر لەم مەزهەبانە، ئاینی پیرۆزی ئیسلام، بەشی خۆی دووجاری لێکترازان و دابەش بوون بووە، بەڵام دابەش بوون لە ئاینی ئیسلام دا، زیاتری سیاسی بوو نەک ئاینی.
سەرەتای ئەم دابەش بوون و لێکترازانە لە نێوان شوێنکەوتوانی ئیمامی عەلی و شوێنکەوتوانی معاویە پەیدا بوو، لەسەر تۆڵە سەندنەوە بۆ خوێنی عوسمان، کە لە دوای ٣٠ ساڵ لە کۆچی دوایی پێغەمبەری ئیسلام محمد ( د.خ ) سەری هەڵدا.
ئەم لێکترازانە لەسەر دەمی بەنی ئومەیە گەیشتە ئاستێکی زۆر توند و لەسەر دەمی خیلافەتی عەباسی بەردەوام بوو، تا وای لێهات شوێنکەوتوانی ئیمامی عەلی مەزهەبێکی جیاواز و تایبەت بە خۆیان پێک هێنا کە بە مەزهەبی شیعە ناسراوە، کە ڕاستەوخۆ لە دژی مەزهەبی سوونە ڕاوەستا.
شيعەکان کێن؟..
شیعە لە زمانی عەرەبی ( الاتباع ، الاعوان ) واتا شوێنکەوتوان و خزمەتکاران.
شیعەکان ئەوانەن کە دەڵێن لە دوای کۆچی پێغەمبەری ئیسلام ( د.خ )، دەبوایە خیلافەت بۆ ئیمامی عەلی بوایە و لە دوای ئەویش بۆ کوڕەکانی ئیمامی عەلی بوایە، هەروەها گوتراوە مەزهەبی ١٢ ئیمام، ئاماژە بە ئیمامی عەلی و ١١ کورەکانی و لە دواشیەوە ویلایەتی فەقیه ( ولاية الفقيه ).
رۆژ ژمێری ئیسلامی ئێستا لە ساڵی ١٤٤٤ دایە، واتا ئەمە زیاتر لە ١٤٠٠ ساڵه ئەم دژایەتیە مەزهەبیە لە نێوان هەردوو مەزهەبی سونە و شیعە لە چوارچێوەی ململانێیەکی سیاسی بەردەوامە، قۆناغ بە قۆناغ توندتر بووە و شەڕو کوشتاری زیاتری لێکەوتۆتەوە.
لە نێوان سەدەی ٢٠ و ٢١، و بە پەیدا بوونی لە ناکاوی کۆماری ئیسلامی ئێرانی شیعە گەرایی، ئەم ململانێ یە هەنگاوی نا بۆ قۆناغێکی سیاسی خوێناوی لە ناوچەکە، بگرە لە شەڕی عیراق و ئێران لە ساڵی هەشتاکان، تا دەگاتە دەستێوەردانەکانی ئێران لە ناوچەکە و قۆڵ کردنی دژایەتی مزهەبی لە نێوان سونە و شیعە بۆ ئاستێکی مەترسیدار.
ئێستا دژایەتی مەزهەبی زۆربەی وڵاتانی ناوچەکەی گرتۆتەوە و بووەتە هۆکاری تێکدانی ئەمن و ئاسایشی وڵاتان و ماڵوێرانی و دەربەدەر بوونی خەڵک، جگە لە شەرو کوشتارێکی زۆر، هەروەکو لە وڵاتانی سوریا و لوبنان و یەمەن و عیراق دا هەیە، جگە لە هەوڵەکانی ئێران لە فراوان کردنی مەزهەبی لە هەر شوێنێک کە دەستی پێ بگات.
ئایە لە ماوەی زیاتر لە ١٤٠٠ ساڵ، لە ناو کۆمەڵگای ئێسلامی دا هیچ جۆرە بیرکردنەوەیک لەوە نەکراوە کە ئەم دابەش بوونە تاکەی بەردەوام دەبێت، چۆن چارەسەر بکرێت، جارێکی تر جیهانی ئیسلامی یەک بگرێتەوەو و ئاشتی و ئارامی بەرقەرار بێت لە ناو ماڵی موسلمانان دا ؟.
ئایە بزوتنەوەی ڕۆشەنگەری لە ناو جیهانی ئیسلامی لە چ ئاست دایە؟.
بۆچی تا ئێستا نەتوانراوە هەوڵێک یان هەنگاوێکی ئەرینی بنوێنرێت لە ئاست ئەم دابەش بوونە مەزهەبیە، بەڵکو زیاتر و زیاتر کێشەکان قۆڵتر دەبنەوە لە چوارچێوەیەکی بەرتەسکی هزری دا ؟.
ئاینی پیرۆزی ئیسلام بۆ هەموو سەردەمێک گونجاوە، ئەگەر شیکردنەوەی ڕاست و دروستی بۆ بکرێت، ئایە بۆچی پابەند بوون بەو بنەمایانە ناکراوە ؟.
ئەم پرسیارانە پەیوەندییان بە ئاستی هوشیاری و رۆناکبیری و دیدی مرۆڤەوە هەیە بۆ ئایندەی ئاینی و سیاسی لە جیهانی ئیسلامی دا.
هەروەها جیاوازی ئاستی هزری و پێگەیشتنی عەقلی لای مرۆڤ و تواناکانی لە ئاڤراندن، لە نێوان جیهانی مەسیحی و جیهانی ئیسلامی، یان کۆمەڵگای رۆژئاوا و مۆمەڵگای رۆژهەڵاتی دیار دەکات .
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.