رێبوار حەمەلاو شوانی
ئه‌گه‌ر ئه‌رکی میدیا،گه‌یاندنی ڕاستی هه‌واڵ و گواستنه‌وه‌ی زانیاری نوێ و گرینگ بێت بۆ بینه‌ر و بیسه‌ری، له هه‌مانکاتیش به‌رپرسیاریه‌تیه‌کی گرنگتری له ئه‌ستۆیه که ئه‌ویش پاراستنی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی و ئارامی و سەقامگیری ورۆشنبیری كۆمەڵگەی كوردستانە .125 له‌مه‌وبه‌ر له 22/4/1898 دا یه‌که‌مین رۆژنامه‌ی کوردی به ناوی کوردستان به هیمەت و ماندوو بوونی گه‌وره پیاوی زاناو ده‌روه‌ستی نه‌ته‌وه و نیشتمان و لێهاتووی کورد، مێقداد مەدحەت به‌درخان له‌شاری قاهیره‌ی میسر ده‌رچوو. به‌ده‌رچوونی یه‌که‌م رۆژنامه‌ی کوردی به‌ردی بناغه‌ی یه‌که‌م بلاوکراوه‌ی کوردی دامه‌زرا و میقداد به‌درخان به‌و هه‌نگاوه‌ی له‌شه‌وه‌زه‌نگی چاره‌نووسی کورد چرایێکی گه‌ش و پرشه‌نگداری داگیرساند و میراتێکی به‌نرخ و به‌سوودی له‌پاش خۆی به جێ هێشت. ده‌توانین بلێین یه‌که‌م به‌ردی بناغه‌ی کاری رۆژنامه‌گه‌ری له‌ناو گه‌لی کورد داندرا و له‌پرۆسه‌یێکی هه‌نگاو به‌هه‌نگاو دا خه‌ڵکی کوردستان ئاشنایه‌تی باشیان په‌یدا کرد
. له‌خۆڕا نییه له‌قۆناغه‌کانی دوای سه‌رهه‌ڵدانی یه‌که‌م بلاوکراوه‌ی کوردی ئه‌و ڕه‌وته درێژه‌ی کێشا و وه‌ک یه‌کێک له‌ئامرازه‌کانی به‌ره‌وپێش بردنی خه‌بات و بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازانه‌ی گه‌له‌که‌مان که‌ڵکی لێوه‌رگیرا و خه‌ڵکی پێ ووشیار کراوه و فه‌رهه‌نگ و ئه‌ده‌بی کوردی پێ بلاوکرایه‌وه و گه‌شه‌ی پێدرا.بەشێكی بەرچاو لە میدیاكان، بە بینراو، بیسراو، خوێنراو و میدیای ئەلكترۆنی و سۆشیال میدیاوە، رۆڵێكی خراپ دەبینن و بوونەتە چەكێكی سیاسی و ئایدۆلۆژی بۆ یەكتر شكاندن و لەكەداركردن و ناو ناتۆرە دروستكردن. ئەركی راگەیاندن بریتیە لە هۆشیاركردنەوەی جەماوەر لە پرس و بابەتەكان، هەروەها هەوڵدان بۆ ئەوەی ریزەكانی كۆمەڵگا یەكبخات، بەڵام لە ئێستادا لە بری ئەوە، هۆكارە بۆ تێكدانی شیرازەی سیاسی و كۆمەڵایەتی و خێزانی و تۆڕە كۆمەڵایەتیەكانیش لەم نێوەندەدا رۆڵی خراپ دەگێڕن.بەتایبەت كە قۆناغی ئێستامان ئه‌وه‌ی كە لە هەموو شتێك گرنگەتر و میدیا و راگەگەیاندن بە شێوەیەكی گشتی ئەركێكی قورس و سەختی دەكەوێتە سەر شان ،ئەویش ئەو راستییەیە كە ، به‌رژه‌وه‌ندییە باڵاكانی نیشتمان پێش هەموو بەرژوەندییەكی تر بخەین ، لە پێناو بەرژوەندی شەخسی و حیزبی زیان بە ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی و تەبایی و مێژوو و خەباتی دەیان ساڵە و جوانییەكانی نەگەێنن .
ئەوەی گرنگە لە بارەی ئەركی راگەیاندن لە پرسە نیشتمانی و نەتەوەییەكاندا ئەوەیە :
یەكەم ،، میدیا رۆڵێکی گرنگ دەگێرێت لە هۆشیارکردنەوەی تاک بە ئاگا هێنانی لە ئاست ڕووداوەو پێشهاتەکان بۆ کۆمەڵگەدا، چونکە لە رێگەی میدیاوە سەرجەم زانیارییەکان دەگەنە لای جەماوەر، دیارە یەکێک لەسەرچاوەکانی ترس و نەمانی ئاسایش بۆخۆی بریتییە لە نائاگایی و نەزانین و تێنەگەیشتن بە هەڵە لە پێشهات و ڕووداوەکان.
دووەم ،، هۆکارەکانی راگەیاندن بینراو، بیستراو، ماس میدیا هەرکەیان تایبەتمەندن بۆ جەماوەرێکی دیاریکراو، هەریەکەشیان بە شێوازی جیاواز کاریگەرییان لەسەر جەماوەرهەیەو دەبێت، بەڵام دواجار هەموشیان لە بازنەی کۆمەڵگەو لە پێدانی زانیاری و هوشیاری بە کۆمەڵگە سنووربەدەر نین .
سێیەم ،، هەموو پێشکەوتنەکانی دەوڵەت پەیوەستن بە ئاسایشەوە، ئەگەر بێتو ئاسایشی هەر وڵاتێک بکەوێتە ژێر هەرەشەو مەترسییەوە، ئەوا ئەو کۆمەڵگەیە ناتوانێت هەنگاو بەرەو پێشەوە هەڵگرێت لە هیچ بوارێک لە بوارەکاندا.
چوارەم ،، راگەیاندن بەگشتی رۆڵێکی کاریگەر دەبینێت لە سەقامگیری و ئارامی و پاراستنی ئاسایشی کۆمەڵگە، چونکە بەشدارێکی کارا دەبێت لە هوشیار کردنەوەی جەماوەر لەو مەترسییانەی دەبنە هەرەشە لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی وڵات بەتایبەتی ئەو هێرشە چەواشەكارییانەی كە میدیایی بەكرێگیراو و قورمیشكراویی دوژمنان بەكاریان دێنن .
پێنجەم ،، راگەیاندن بەشدار دەبێت لە بەرزکردنەوەی هەستی نیشتمانی و دروستکردنی رۆحی قوربانیدان لای تاکەکانی کۆمەڵگە، لە پێناو وڵات و نیشتماندا.
شەشەم ،، راگەیاندن ،، بەشدار دەبێت لە چاندنی رۆحی هاوڵاتیبوون لە لای تاکەکانی کۆمەڵگە، میدیا دەتوانێت رای گشتی درووست بکات، سەبارەت بە بابەت و بارودۆخێکی دیاریکراو و کۆکردنەوەی بیرو بۆچوونی تاکەکانی کۆمەڵگە لەسەری.
حەوتەم ،، میدیا دەتوانێت بەشدارێکی کارا بێت لە پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی و پاراستنی دامو دامەزراوە نیشتمانییەکان لە سەرجەم هەڕەشە نێوخۆیی و دەرەکییەکان، بەشدارێکی کارابێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەموو ئەو هێزو توانایانەی، کە خڕاونەتە گەر بۆ تێکدانی ئاسایشی نیشتمانی وڵاتێک.
هەشتەم ،، میدیا دەتوانێت وەک هێزێکی کاریگەر بەرپەرچی سەرجەم ئەو هێرشە میدیاییانەی، کە بە مەبەستی لاوازکردنی ورەو توانای سەربازەکانی وڵات لە کاتی جەنگ و لاوازکردنی هەستی نیشتمانی و تێکدانی ئاسایشی وڵات و نەتەوەییمان، بداتەوە..
لە كۆتاییدا گرنگە و به‌تایبه‌ت له به‌رامبه‌ر دڵسۆزی‌‌و خۆشه‌ویستی نەتەوە و نیشتماندا، له پێناوی به‌رژه‌وه‌ندیی شه‌خسیدا به‌رژه‌وه‌ندییه باڵاكانی نیشتمان فه‌رامۆش نه‌كه‌ن‌و هێڵی سووری ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی نه‌به‌زێنن، له چالاكییه سیاسی‌‌و دیموكراسییه‌كاندا رۆژنامه‌نووس‌و راگه‌یاندنكاران به‌رله‌وه‌ی میدیاكار بن، گرنگه ئینتیمایان بۆ نیشتمان پته‌و بێت، كه‌ناڵه‌كانیان بۆ دژایه‌تی ده‌ستكه‌وته‌كانی هاونیشتمانیان بۆ گه‌یشتن به‌دوا ئامانجه به‌ده‌ست نه‌هاتووه‌كان به‌تایبه‌ت مافی چاره‌نووس نه‌خه‌نه‌گه‌ڕ، له‌و پێناوه‌داو بۆ به‌ده‌ستهێنانی ده‌ستكه‌وته مادییه‌كان نه‌بنه زوڕنا ژه‌ن‌و ده‌هۆڵكوت‌و سپۆنسه‌ری هێزه شۆڤێنییه‌كان‌و نۆكه‌ریی بۆ ئه‌و ده‌وڵه‌تانه نه‌كه‌ن كه تا سه‌ر ئێسقان له به‌ره‌ی دژی گه‌لی كورددان.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.