ئاوارە نێروەیی
مێژووناس دبێژنە وی چەرخێ درێژ کو مروڤ تێدا ژیای و نڤیسین نەدزانی (چەرخێن پێش مێژوویێ) چونکە نڤیسین نە بوو و مروڤێن وی سەردەمی کارێن خو تومار نەکرینە ڤی چەرخی (٩٩٪)ژ ژیانا مروڤایەتیێ وەرگرتیە.ژێدەرێن مە ل چەرخێن پێش مێژوویێ شینوار وپاشماوێن وی دەمی نە مروڤێن چەرخێن دێرین ئامیرێن خو ژ بەری چێ کرینە لەورا مێژووناس دبێژنە ڤی چەرخێ درێژ (چەرخێن بەرین)Stone Ages :
چەرخێ بەریێ کەڤن: کارێ ئەرکولوجیا بومە دیار کری کو کوردستان ژ جهێن دێرینە و مروڤ تێدا ژیایە و شارستانیەت ل وارێ بابکالکێن مە دەستپێکرینە بو نموونە هندەك ئامیرێن بەری ل دەڤەرا (بەردە بەلکە)ل نێزیك چەمچەمال هاتینە دیتن دەمێ مروڤ ل کوردستانێ دچەرخێ بەریێ کەڤندا ژیایی کارێ وی نێچیر بوو و چاندن نەدزانی هندەك بەرهەمێ خوارنێ ل دارێن چیایا و مێرگێن گیایا کومکرن لەوا مێژووناس دبێژنە ڤی چەرخی (چەرخێ کومکرنا خارنێ).
چەرخێ بەریێ ناڤین:دڤی چەرخیدا ژینا مروڤا پێشکەفت و کوردێن دێرین زانی گیاندارا کەهی کەن و پاشی بخودان بکەن ول دوماهییا ڤی چەرخی مروڤێ ل کوردستانێ چاندن زانی و زومێن بچوويك ئاڤاکرن مینا بنگەهێ (زاوی چەمی)ل نێزیکی شکەفتا شانەدەر ل پارێزگەها هەولێرێ هاتیە دروستکرن ئەڤ بنگەهە.
چەرخێ بەریێ نوی: چەرخێ شورەشا چاندنێ گهورینا ژیانا مرۆڤان دەرچوون ژ شکەفتان بەرەڤ ئاڤاکرنا خانیان و پێکئینانا گوندان و پەیدابوونا جڤاکی چونکە گوندێ جەرموو کو (١١)کم ژ روژهەلاتێ چەمچەمال دویرە ب کەڤنترین گوندێ چەرخێ بەرێ یێ نوی دهێتە نیاسین ل دەستپێکا ڤی چەرخیدا مروڤێن کوردستانێ چان چاندن پێشئێخت و گوند دامەزراندن و کومەل پێك ئینان و ژیانا مروڤان هاتە گهورین هەروەسا چاندن ل کوردستانێ هاتە زانین چونکو ل ئەردێ کوردستانێ گەنم و جھ شین دبوو و مروڤێن کورد ئەو گەنم و جھ کوم دکرن بو خوارنێ لەورا دچەرخێ بەریێ نویدا مروڤا زانی وان گەنم و جها ب چینن ئەڤە ژی یەکەم گهورینا پێشکەفتنا ئابوری بوو دمێژوویا مروڤایەتیێ دا.
چەرخێ برونزی: ئەڤ چەرەخە چەرخێ کانزایی هاتیە بناڤکرن دڤی چەرخیدا خەلکێ کوردستانێ کانزا (معدن)بکارئینا و برونز دروستکرن و ئامیرێن خو ژێ دروستکرن وەکی داسێ و تەڤری و مەرێ و سێگوهكێ و ئنجارێت پشتا دەواران و دریاسک ل کانزایێ (معدنی) ئەڤ ئامیرە پێ چێدکرن.وهەر ئەڤە بو ئەگەر پێشکەفتنا شارستانیەتێ ل دەڤ مللەتێ ل کوردستانێ دژیان و نەخاسمە ل گرێ (حەلەف)کو دکەڤیتە سەر رووبارێ خابیری ل سووریێ لەورا ناڤێ (حەلەف)بوویە ناڤەکێ تایبەت کو دبێژنێ: چەرخێ حەلەف هەر دیسان دڤی چەرخیدا مروڤا ئامیرێن خو ژ ئاخێ دروستکرن ئارکولوجیا چەند گوسك و جەرکێن جوان و رەنگدایی ل گرێ (ئارپەچیێ)و گرێ (تەپەگران)ل نێزیکی نەینەوا نها دبێژنێ (موسل) دیتن.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.