▪ روناهیەک لسەر جەنگی شانشینی مەلکیشی و شانشینی زولقەدری…..

ـــــــــــــــــــــــ
شانشینی زولقەدر لە شانشینەکانی (ئەنادۆڵ) بووە و پایتەختەکەی شاری (بستان)بووە سەر بە هەرێمی (مەرعەش) لە دوای روخانی دەوڵەتی سەلجووقی دامەزراوە.
ــــــــــــــــــــــــ
شانشینی مەلکیشی، یەکێکە لە شانشینەکانی گەورە و بەهێزەکانی کوردستان کە بە شانشینی (کوردستان) ناسراوو بوو و پایتەختەکەی شاری (چەمشگزەک- دێرسیم) بووە لە باکوری کوردستان.
دەرسیم یاخود دێرسیم شارێکی مێژوویی کوردە ولە ژێر دەسەڵاتی هەزەبانی-کوردیان، بووە، لە دەوروبەری ساڵی (1070)زایینی پاشا مەلکیشۆ توانی سنوری شانشینەکە فراوانتر بکات کە پێک هاتبوو لە (34) قەڵا و (16) شار. پاشایانی مەلکیشی لە هۆزەکانی بڵباسن سەر بە ئێڵی گەورەی هەزەبانی کە لە نەوەی پاشا (مەلکیشۆ) نەوەی پاشا ابوالهیجا موسک کوڕی پاشا چەکۆی هەزەبانین.
ــــــــــــــــــــــ
ئەم جەنگە لە دەوروبەری ساڵی 1450 زایینی رووی داوە، کاتێک پاشای وڵاتی زولقەدر پاشا(سولەیمان کوڕی محمد زولقەدری) بریار دەدات هێرش بکاتە سەر شانشینی مەلکیشی(بڵباس).
لەو سەردەمەدا پاشای شانشینی مەلکیشی پاشا (الملک العادل شێخ حەسەن بەگ مەلکیشی بڵباس کوڕی پاشا الملک العادل تاج الدین کوڕی پاشا کەیقوبا کوڕی پاشا خالد کوڕی پاشا بهاءالدین کوڕی پاشا محمد کوڕی پاشا مەلکیشۆ نەوەی پاشای مەزن ابوالهیجاء موسەک هەزەبانی کوڕی پاشا چەکۆ جەعفەر محمد هەزەبانی لە نەوەکانی پاشای مەزن مۆنبازی هەزەبانی) لە شەڕدابوو لەگەڵ دەوڵەتی ئاق قوینلو لە سەردەمەی پاشایان (ئۆزۆن حەسەن ئاق قوینلو تورکمان)، زولقەدریەکان کە کێشەیان هەبوو لەگەڵ بڵباسەکان لەسەر هەردوو قەڵای (کوئراک) و (وئراک) بۆیە ئەم دەرفەتەیان بە هەل زانی بۆ هێرش کردنە سەر پاشا ئەلمەلک العادل شێخ حەسەن بەگ مەلکیشی بڵباس، چونکە پاشا شێخ حەسەن ملکیشی سەرقاڵی بەرەنگار بوونەوەی سۆپای ئاق قوینلو بوو.
پاشا سولەیمانی زولقەدر بە سۆپایەکی (30)هەزار نەفەری لە تورکمان هێرش دەکاتە سەر کوردانی بڵباس لە شانشینی مەلکیشی، پاشا شێخ حەسەن مەلکیشی بلباس دوای ڕاوێژ کردن لەگەڵ میر و سەرکردە سەربازیەکانی بریار دەدات سۆپاکەی بکاته دوو بەش بەشێکیان بەردەوامی بە شەڕکردن بدەن بەرامبەر دەوڵەتی (ئاق قوینلو) لە دەشتی (سەفان) کە سنوری شانشینی مەلکیشی بووە لە نزیک شاری (بینگول) و بەشێکی دیکەی سۆپاکەی ڕوانە دەکات بۆ شەڕ کردن بەرامبەر زولقەدرییەکان، دوای پێنج ڕۆژ شەڕ کردن سۆپاس کوردانی مەلکیشی بڵباس بەسەر تورکمانە زولقەدریەکان زاڵ دەبن و خەراپیان بەسەر دێنن بۆیە پاشا سولەیمان زولقەدری پاشەکشە دەکات بۆ قەڵای خەربوت و کۆتایی بەم شەڕە دێت.
لە هەمان کاتدا بڵباسەکان سەربازانی ئاق قوینلو ڕاودەنێن.

لێرەدا بۆمان روون دەبتەوە کە شانشینی مەلکیشی(بڵباس) چەند بەهێز بووە و چۆن توانیویەتی لە یەک کاتدا شەڕی دوو دەوڵەت بکات وەک ئاق قوینلو و زولقەدر، کە تەنها سوپای زولقەدر 30 هەزار سەرباز بووە.
ـــــــــــــــــ
سەرچاوەکان:
١- کتێبی دیاربکریە، ئەبوبەکری تەهرانی.
٢- شەرفنامە شەرف خانی بەدلیسی.
٣- تاریخ اربل.
٤- صبح الاعشی

نووسینی: حوسێن مەلکیشانی بڵباس