▪ عیراق و جامی کەنداو……..

نەوزاد محەمەد

رۆژی پێنج شەمە رێکەوتی ٢٠٢٣/٢/١٩، یاری کۆتایی جامی کەنداو لە وێنەی ٢٥ مینی لە شاری بەسرەی باشوری عیراق و لە نێوان هەڵبژاردەی عیراق و عومان بەرێوەچوو، ئەوە بوو هەڵبژاردەی عیراق توانی سەرکەوتن بە دەست بێنیت و جامەکە بباتەوە.

ماوەی چەند رۆژێکە، لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان، ڕاوبوچوونی جیاواز دەبیستین سەبارەت بە دڵخۆش بوون یان ئاهەنگ گێرانی هاووڵاتیانی کوردستان بە بۆنەی سەرکەوتنی هەڵبژاردەی عیراق، ئەوەش ناشارمەوە لە هەندێک دیمەن دا زیادە ڕۆیی هەبووە لە دەربڕینی خۆشی.

پێش هەموو شتێک، دەمەوێ ئەوە بڵێم کە رێژەی %٩٣ ی خەڵکی کوردستان و پشت ڕاستیشم کە ئەم رێژەیە ئێستا زیادی کردووە، بابەتی پابەند بوونی نەتەوەیی و ناسنامەی کوردایەتی و خاک و ئالا و کورد بوون، زیاتر لە هەموو شتێکی تر گرنگتر و پیرۆزترە، هیچ پێوەرێک نیە بتوانێت ئاستی پابەند بوونی تاکی کورد دیاری بکات، چونکە ئەم ووشانە تێکەڵاوی خۆێن و دەرون و ویژدان بوونە.

ئەگەر لە لایەن هەر تاکێکی کوردیش نیگەرانیەک دروست بوبێت و هەڵوێستێک نوێندرانێت سەبارت بە ئاهەنگ گێڕان، گومانی تێدا نیە لە دڵسۆزی خۆی بووە، بیرهاتنەوەیانە لەو نەهامەتیانەی بەسەر گەلی کورد هاتوون لە دەست رژێمە یەک لە دوای یەکەکانی عیراقەوە، و تا دوای ئازادی عیراقیش لەسەر دەستی شیعەی هاوپەیمانانی دوێنێ و بەرەی جیاوازی ئەمڕۆ و تا دەکاتە ١٦ ئوکتۆبەر و بە دواوە، ناحەقیش یان نیە لەو ڕوەوە دڵ تەنگ بوبن.

لە هەمان کاتیشدا ناکرێت ئەو ڕاستیە لە بیر بکەین، بە پێی دستور و یاسا تا ئێستا وەکو هەرێمی کوردستان بەشێکین لە عیراق و لە چوارچێوی پەیوەندیەکانی هەردوولادا ناکرێت ئەم ڕاستە پشتگو بخرێت.

بۆیە هەندێک جار دەبێت بە جۆرە عەقلیەتێکی سیاسی لە بابەتەکان بڕوانین، دەبێ هەڵوێست و سیاسەتی گشتی حکومەتی هەرێم و سەرکردایەتی سیاسی کوردستان مان لەبەر چاو بێت، کە بە چ جۆرە سیاسەت دیبلوماسیەتێک لەگەڵ حکومەتی بەغدا دەدوێن لە پێناو پاراستنی بەرژەوەندییەکانی گەلی کورد و پێگەی بە هێزی هەرێمی کوردستان.

دەبێ فەلسەفە و حیکمەتی جەنابی ڕابەر و سەرۆک بارزانی، دیبلوماسیەتی نەرمی جەنابی کاک نێچیرڤان بارزانی، هێزی سیاسی و ڕاستگۆیی کاک مەسرور بارزانی، لە چۆنیەتی هەڵسوکەوت کردن لەگەڵ حکومەتی بەغدا و وڵاتانی دەوروبەر لەبەر چاو بگرین و ئەوە بزانین کە قۆناغی ئێستا پێویستی بەو جۆرە سیاسەت و نەرمی نواندن و پشو فراوانی هەیە.

هەمیشە پەیامی سیاسی سەرکردایەتی هەرێمی کوردستان پەیامی ئاشتی و پێکەوە ژیان و پەیوەندی دۆستایەتی بووە، چ لە نێوان گەلانی عیراق، یان لەسەر ئاستی گەلانی ناوچەکە.

هەموومان بینیمان کە جەنابی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە بەغدا و لەگەڵ سەرۆکی حکومەتی عیراقی ئامادەی پێشوازی کردن بوو لە تیپی هەڵبژاردەی عیراقی.

ئەمەیان جگە لەوەی پەیامێکی ئاشتی و برایەتی و پێکەوە ژیانە بۆ گەلانی عیراق و گەلانی ناوچەکە، سیاسەتێکی قۆڵیشە لەوەی هەوڵ بدرێت بە ڕێگای ئەم جۆرە هەنگاوانە، رووی جوانی هەرێمی کوردستان پیشانی جیهان بدرێت، هەروەها حکومەتی عیراقی و گەلانی عیراق بە گشتی لەوە تێیگەن کە تەنها بە یەکریزی گەلانی عیراق دەتوانرێت عیراق لە دەست تێوەردان و هەژمونی دەرەکی رزگار بکرێت و بقارێزرێت، تەنها بە یەکریزی گەلانی عیراق دەتوانن ژیانێکی شایستە و سەربەرز لە وڵاتی خۆیاندا بژین.

هەروەها پەیدا کردنی متمانە لە نێوان هەردوو لادا و رێگا خۆشکردنێکە بۆ چارەسەر کردنی پرسە هەڵواسراوەکانی نێوان هەلێر و بەغدا کە لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستان دا بێت.

ئەمەیان لە کاتێکدا تەواوی دوژمنانی گەلی کورد چاویان لەسەر هەرێمی کوردستانە و چاوەڕوانی هەر درفەتێک دەکەن بۆیان بروخسێت تا دەست بکەنە ناو کاروباری هەرێمی کوردستانەوە و بینە مەترسی بۆ سەر قەوارەی هەرێم، بە رێگای بە کرێگیراوەکانیان لە ناوخۆی عیراق دا.

بۆیە هەنگاوی لەم جۆرە و بەو شێوەیە و ئەو سیاسەتەی پەیڕەو دەکرێت لە لایەن سەرکردایەتی سیاسی هەرێمی کوردستان، ژیرانەیە و زۆر گونجاوە ئەگەر لەوە تێبگەین کە دۆخەکە چەند هەستیارە.

بەڵێ ڕای جیاواز و رخنە هەر دەبێت، بەڵام دەبێ هەوڵ بدەین لە چوارچێویەکی گونجاو دا بێت لەگەڵ سیاسەتی گشتی هەرێم، کە نەبێتە مایەی نبگەرانی و ڕخنە گرتنی بەرامبەر، یان دواتر ئەوە بخوازێت کە پێویستی بە روونکردنەوە بێت، زیاتر پەیامێک بێت لە نواندنی دڵسۆزی و خەمخوری لەوەی کە رخنەیەکی توند بێت.