▪ فرە ژنی دناڤبەرا یاسایا بارێن کەسایەتی یا عێراقێ و ڕاستڤەکرنا هەرێمێ

نڤیسینا بابەتی بو زێیێ بادینان ژ لایێ

پارێزەر و نڤیسەر.. .. (هەلات مزوری)

فرەژنی دیاردەکا کەڤن دا هەبویە ل دەف عەرەبان و فارسا و یەهودی وشارستانیەتا فیرعەونی یا و لدەف کەنیسا مەسیحی یان تا چەرخێ هەڤدێ هەبویە ،فرەژنی ئەو کریارەیە دەما زەڵام ژنەکێ ل سەر ژنا خۆ د ئینیت دهەمان دەم دا و یا دروستە د گەلەگ دیانەتان دا وئێک ژوان دیانەتا ئیسلامێ کۆ دسورەتا (نساء)دا هاتی یە : ( وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَىٰ فَانكِحُوا مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَلَّا تَعُدلُوا ) کۆ لدیڤ ڤێ ئایەتێ سنورەک بۆ فرەژنی یا پتر ژ هەتا چارا هاتە دانان ئەوا بەری هاتنا ئیسلامێ ویێ ئایەتێ تەفسیر بکەت وەک سیستەمەکێ مرۆڤایەتی وجڤاکی دێ شلۆڤەکەت دویر ژ وی ئەگەرێ پێ هاتی ئەو ژی هەبونا ئێتیما وبیژنایە.ولدیڤ یاسایا بارێن کەسایەتی ژمارە 188یا ساڵا 1959 بەحس ل مەسەلا فرەژنیێ کریە و د مادێ 3 دا دەق کریە کۆ نابیت هەڤژینی یا دوێ بهێتە ئەنجامدان پتر ژئێکێ بێ ڕازی بوونا دادوەری وئەنجامدانا دوو مەرجان ئەوژی :

1-دڤێت زەڵامی شیانێن دارایی هەبن کۆ بشێت پتر ژ هەڤژینەکێ ب خۆدان کەت و داخوازیێن وێ یێن ژیارا ڕۆژانە یێن گرنگ بجهبینت.

2-دڤێت بەرژەوەندیا مەشروع هەبیت ئەڤە بگۆڕەیی یاسایا بارێ کەسایەتی یا عێراقێ لێ پا هەرێما کوردستانێ ل دویڤ یاسایا ژمارە (15) یا ساڵا 2008 مادێ 3 جێبەجێکرناوێ ڕاوستاند ومادێ سێ تێدا مەرج کر ڕازیبونا ژنا ئێکێ بۆ پێکئینانا هەڤژینا دوێ بەرامبەر دادگەهێ و دەقێ مادەی :نابیت ژن ئینان پتر ژ ئێکێ بێی دەستویریا دادوەری ودڤێت ئەڤ مەرجە هەبن :

1_ڕازی بونا ژنا ئێکێ لسەر ژن ئینانا هەڤژینێ وێ بەرامبەر دادگەهێ .

2-نەخۆشیەکا گران یان درێژ خایەن کۆ چارەسەری نەبیت کۆ بویە ئەگەرێ نەهێلانا ژیانا هەڤژینیێ وهاتبیتە پەسەندکرن ب ڕاپۆرتەکا پزێشکی یاتایبەتمەند بسەلمینت کۆ ژنا ئێکێ نساخە .

3_دڤێت داخوازکەرێ ژنا دوێ شیانێن دارایی هەبن کۆ پتر ژ خێزانەکێ ب خۆدان کەت کۆ ب سەلمینت بەرامبەری دادگەهێ ب بەلگەیێن فەرمی .

4_دڤێت زەڵام سۆزنامەکا نڤیسایی بەرامبەری دادگەهێ بدەت بەری پێکئینانا هەڤژینی یا دوێ کۆ دادپەروەریێ دناڤبەرا ژنێن خۆدا بکەت د ئیلتیزاماتێن مادی ومەعنەوی.

5-هەڤژینا ئێکێ مەرج نەکربیت کۆ ژنێ لسەر نە ئینت د گرێبەستا هەڤژینیاخۆدا. وسزایێ هەریەکێ گرێبەستەکێ ژ دەرڤە گرێدەت پێچەوانە ی ڤان مەرجا دێ هێتە سزادان ب گرتنێ ب شەش هەیڤان حەتا ساڵەکێ سزادان ب 10ملیۆن دیناران ،ونابیت بجهئینانا سزایی دڤێ تاوانێ دا بهێتە ڕاوستاندن وهەروەسا ئەگەر ئەم تێبینی یا مادێ 40بکەین ژیاسایا بارێن کەسایەتی یا عێراقی ئەگەر زەڵامی هەڤژینی یادووێ ئەنجامدا بێی ڕازیبونا دادگەهێ ژنێ مافێ هەی داخوازی یا بەردانێ بکەت لێ پانابیت سکاڵایا سزایی تۆماربکەت لێ پا ل هەرێمێ ڕاستڤەبو کۆ هەڤژینا ئێکێ مافێ ژێکڤەبونێ هەیە ئەگەر هەڤژینا دوێ زەڵامی پێکئینا لێ ل ساڵا 2023 دادگەها فیدڕال ئەڤ مادە ڕاوستاند کۆ بڕیاردا دژی دەستورێ عێراقێ یە کۆ دستورێ عێراقی دبێژت تەشریعات نابیت پێچەوانەی شەریعەتا ئیسلامی بن کۆ ژێدەرێ سەرەکی یێ یاسایا بارێن کەسایەتی یا عێراقێ یە ،وسەڕەڕای ڕاستڤەکرنا ڤێ یاسایێ ل هەرێمێ لێ پا نەبو ئەگەر کۆ تەحایلێ نەکەن لسەر یاسایێ ب ڕێکا سوودی ژ یاسایێن عێراقا فیدڕال کۆ دچنە دادگەهێن دەوروبەرا ئەو ناوچەیێن ناکۆکی لسەر داکۆ هەڤژینیێ پێک بینن وەک کەرکوک وشێخان کۆ نزیکی 1150)کەسا هەڤژینیا دوێ ل کەرکۆک پێکئینایە پشتی ڕاستڤەکرنا یاسایێ ل هەرێمێ وئەز دگەل یاسایا هەرێمێ مە چونکە ئەڤ یاسایە مافێ ئافرەتێ دپارێزیت ودڤێت یا ئازاد بیت د بڕیارێن خۆدا وەک زەڵامی وپرسیار ژێ بهێت کرن ئایا ڕازی یە یان نە؟

زێیێ بادینان :سارا لقمان شیخا