ئاوارە نێروەیی
ئه‌و نیشانێن كو د شكه‌فتان ڤه هاتینه دیتن گه‌له‌ك تشتان ل دۆر مرۆڤه‌كێ دى یێ به‌رى دیرۆكێ دگه‌هینن ، ئه‌و مرۆڤێ ل ده‌مێ پاشیێ د شكه‌فتان ڤه ژیاى ، مرۆڤێ نیاندرتاله .
بـه‌رى نـێـزیـكـى سـه‌د و چل هـزار سالان ، و به‌رى به‌ستى به‌ر ب باشوورێ ڤه بچت ل چاخێ دویـماهیێ ژ هه‌ر چار چاخێن به‌ستیێ ، هنده‌ك مرۆڤ ژ ڤى ڕه‌نگى ل چه‌ند جهه‌كان ژ جیهانێ بۆ ده‌مه‌كێ نـه یـێ كێمـتـر ژ حه‌فتێ هزار سالان دژیان ، ونوكه ئه‌م دزانـیـن كو ئه‌و ل باشوورێ ئه‌ورۆپا ، وباكوورێ ئه‌فریقیا ، و ل وان وه‌لاتێن دكه‌ڤنه ڕۆژهه‌لاتا ده‌ریایا ناڤین دژیان ، ودبت كو ئه‌و ل هنده‌ك جهێن دى ژى ژیابن به‌لـێ هه‌تا نوكه مه چو شوینوارێن وان لـێ نه‌دیتبن .
ومرۆڤێ ڤى ده‌مى ، یێ كو ل ڤان جهان ژیاى ب ناڤێ مرۆڤێ نیاندرتال هاته ناسین ، ژ به‌ر كو ئێكه‌مین هه‌ستى یێ ڤى ڕه‌نگێ مرۆڤان هاتیه دیتن ل نهاله‌كا بچویك ل ئه‌لمانیا یا كو دبێژنێ نهالا نیاندرتال بوو .
ومرۆڤێ نیاندرتال ژى وه‌كى مرۆڤێ په‌كینێ پـتـر ب به‌ر به‌ژن كورتیێ ڤه دچوو ، ودبت درێژیا وى بهوسته‌كێ یان دووان ژ پێنج گاڤان زێده‌تر نه‌بت ، وهه‌ردو زه‌ند وباقێن وى دكورت وستویر بوون هه‌ر وه‌سا هه‌ردو ده‌ست و پیێن وى ژى ، وگه‌رده‌نا وى ژى یا كورت بوو ، به‌لـێ دێمێ وى یێ درێژ بوو ودفنا وى یا مه‌زن بوو ، وئه‌رزنكا وى د بن ده‌ڤى دا یا په‌تشى بوو ، وئه‌نیا وى ژى ژ وان هه‌ردو هه‌ستیێن د سه‌ر چاڤێن وى دا وژێله‌ل ب پاشدا دچوو .
و د تشته‌كى دا مرۆڤێ نیاندرتال گه‌له‌ك یێ دویر بوو ژ مرۆڤێ په‌كینێ ، ئه‌و ژى ئه‌ڤه‌یه قه‌بارێ مه‌ژیێ وى هندى مه‌ژیێ مرۆڤێ نوى بوو .
و ده‌مێ مرۆڤێ نیاندرتال بۆ جارا ئێكێ ل ئه‌وروپا په‌یدا بووى ، سه‌قا ل وێرێ یێ خـۆش وگه‌رم بوو ، پاشى ل درێژیا هزاران سالان هێدى هێدى با سار بوو ، ده‌مێ پرتێن به‌ستیێ ل درێژیا چاخێ به‌ستیێ یێ چارێ ده‌ست ب به‌لاڤبوونێ كرین ، پاشى ده‌مێ به‌ستى پیچه‌كێ حه‌لیاى جاره‌كا دى سه‌قا گه‌رم بوو ڤه ، و دوباره سار بوو ڤه ده‌مێ به‌ستى جاره‌كا دى ب لایێ باشوورێ ڤه چووى ، و ژ به‌ر وێ یه‌كێ ساربوونا باى ل درێژیا سه‌دان كیلۆمه‌تران دژوار بوو .و ڕه‌نگێ وان گیانه‌وه‌ران یێن مرۆڤێ نیاندرتال ب نێچیرا وان ڕادبوو ژى د گه‌ل سه‌قایێ دنیایێ هاته گوهۆڕین ، وده‌مێ سه‌قا یێ گه‌رم ئه‌و ب نێچیرا وان گیانه‌وه‌ران ڕادبوون یێن كو ل دۆر وره‌خێن وان د ژیان ، د ناڤ دارستانێن دار به‌ڕى وگویزان دا یێن كو ل وى ده‌مى هه‌ین ، وه‌كى هه‌سپێن كویڤى وگا وبه‌راز وخه‌زالێن سۆر و هرچان .
وده‌مێ سه‌قا سار بووى ودارستان هشك بووین ئه‌ڤ گیانه‌وه‌ره به‌ر ب باشوورێ ڤه ڕه‌ڤین ، له‌و مرۆڤێ نیاندرتال ده‌ست ب نێچیرا وان گیانه‌وه‌ران كر یێن كو حه‌ز ژ سه‌رمایێ دكه‌ن ، یێن كو هاتینه ڤێ هه‌رێمێ وه‌كى ڕویڤیێن به‌فرین ( جه‌مسه‌رى ) وپه‌ژكویڤى ومامووسێ مه‌زن .
و بێ گومان هه‌ر نێچیره‌ك وه‌كى ئیشاره‌ته‌كێ بوو كو خوارنه‌كا مه‌زن هه‌یه یا كو چه‌ند خێزانه‌كێن نیاندرتالیان ل سه‌ر دژیان و پێكڤه نێچیر دكرن ، ڤێجا وان جریسكه‌كا هلكرى ژ ئاگرى د گه‌ل خۆ هل دگرت وهه‌مى گاڤان د خانیێن خۆ یێن بچویك ڤه دهێلا هل ، وزه‌لام وژن وزارۆك ل جهێ وێ نێچیرا هاتیه گرتن كۆم دبوون ، وئاگره‌كێ مه‌زن هل دكر ونێچیرا خۆ ل سه‌ر دبراشت ، وپشتى ئه‌و ژ خوارنا گۆشت ومه‌ژیێ وى یێ نه‌رم د نیڤا هه‌ستیان دا دا خلاس دبوون ، تشتێ ژ به‌ر دما وان د گه‌ل خۆ دبره مالێن خۆ .
ودڤیا مرۆڤێ نیاندرتال گه‌له‌كێ زیره‌ك وچه‌له‌نگ با دا بشێت مامووسێ مه‌زن بگرت ، و ل به‌ر وى یا ب ساناهى بوو هرچه‌كا مه‌زن ژ هرچێن شكه‌فتان بكوژت نه‌خاسم ل وه‌رزێ زڤستانێ ده‌مێ ئه‌ڤ گیانه‌وه‌ر دچوونه شكه‌فته‌كێ ڤه هه‌تا زڤستانا وان یا درێژ ب دویماهى دهات .
وئه‌گه‌ر خودانێ ئێك ژ ڤان خێزانان هه‌وجه‌ى خوارنێ ببا دا چته شكه‌فته‌كا هرچان وگیانه‌وه‌ره‌كى ژ وان یێن خاڤ بووین ب ساناهى دا ڤه‌كوژت ، وه‌كى جۆتیارێ نوى یێ كو دچته د كۆتانا به‌رازان ڤه دا ئێكى ژ وان ڤه‌كوژت .
ودبت ژ ڤێ چه‌ندێ ئه‌گه‌را هه‌بوونا هه‌سته‌كا تایبه‌ت به‌رانبه‌ر هرچان ل نك هنده‌ك خێزانێن نیاندرتالیان ئاشكه‌را ببت ، ومه هه‌بوونا ڤـێ هـه‌سـتـا تایـبـه‌ت ب هـنـدێ زانیه چونكى وان هژماره‌كا مه‌زن ژ كلۆخێن هـرچان د هـنـده‌ك شـكـه‌فـتـێـن تایـبـه‌ت ڤه كۆم دكرن و ب ڕه‌نگه‌كێ جـوان ددانانه سه‌رێك ، وهنده‌ك جاران وان ئه‌و كلۆخ دكرنه د هنده‌ك تشتێن وه‌كى سندۆقێن به‌رى دا ، ودیاره وان هنده‌ك په‌رستن وكارێن دینى ل دۆر وان هه‌ستیان دكرن ، وتو بێژى مرۆڤێ نیاندرتال په‌رستنا هرچا كربت ؟ ووان ئه‌و پـیـرۆز دیت بت كا چاوا هندۆسى ئه‌ڤرۆ چێلێ پـیـرۆز دبینن ؟ یان ب گۆتنه‌كا دى ئه‌رێ وى دینه‌ك هه‌بوو كو هرچان ده‌وره‌كێ گرنگ تێدا هه‌بت ؟
ب ڕاستى هێشتا ئه‌و ده‌لیل ب ده‌ست مه نه‌كه‌فتینه یێن كو به‌رسڤه‌كا بنـبـڕ بۆ ڤان پسیاران بده‌نه مه ، به‌لـێ هنده‌ك ده‌لیلێن ده‌سنیشانكرى هه‌نه مه بۆ هندێ پالدده‌ن كو بێژین مرۆڤێن نیاندرتال باوه‌رى ب ژینا پشتى مرنێ هه‌بوو ، وئه‌ڤ ده‌لیله ئه‌و گۆڕستانێن مرۆڤانه یێن كو قه‌رقۆده‌یێن هه‌ستیان د گه‌ل ئامیره‌ت وهنده‌ك تشتێن دى د ناڤ دا هه‌ین ، وئه‌ڤه هندێ ڕادگه‌هینت كو مرۆڤێن نیاندرتال باوه‌رى هه‌بوو كو مرى دوباره دێ ژیت ، و د ژینا خۆ یا نوى دا دێ هه‌وجه‌ى چه‌ك وئامیره‌تێن خۆ بت .
و دبت ئه‌م نه‌شێین بزانین كانێ مـرۆڤـێ نیاندرتال دینه‌ك هه‌بوو یان نه ، به‌لـێ ب ڕاستى ئه‌م گه‌له‌ك تشتان ژێ دزانین وه‌ك چێكه‌رێ ئامیره‌تان .
و دبت وان ژى وه‌كى هـه‌مى مـرۆڤـێـن ده‌سپێكێ دارێ سه‌رتیژ و ل سه‌ر ئاگرى هاتیه هشككرن وه‌ك ئامیره‌تێن كۆلانێ ، یان وه‌ك كورته‌ڕم بۆ كوشتنا گیانه‌وه‌رێن بچویك ب كارئینابت ، به‌لـێ مرۆڤێ نیاندرتال هه‌وجه‌یى هنده‌ك ئامیره‌ت و چه‌كێ دى بوو دا بشێت سه‌رێن داران تیژ بكه‌ت ، ودا گۆشتى ژ هه‌ستى ڤه‌كه‌ت ، و دا گه‌له‌ك كارێن دى بكه‌ت یێن ئه‌و
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.