قابیل محمد سورچی
نەورۆز سمبوولا نوێبوونەڤە و تازەگەری و ئاشتیێ یە.
دیرۆکەکا دوورو درێژ یاهەی ل ناڤ نەژادێ ئاریان مینا (کورد ، فارس ، بەلوج ، ئەفغان ، ئازەر ، تاجیک)، نەورۆز ئێک ژ جەژنێ هەرە گرنگ ئیرانیێن کەڤنە.
ئەگەر دەستپێکا دیرۆکا سەرهەلدانا جەژنێ دیاربکەین چەندین ژێدەر و ڤەکۆلین و بیرورایێ جیاواز بەرچاڤ دکەڤن کو بارا پتر ل ئەفسانەیێن کەڤن وەرگرتی، راستی و درستیا ڤان ئەفسانەیان چەندین توێژینەڤە و بەلگەیێن دیرۆکی پێتڤینە.
جودا ل تێگەهـ و چەمک و زاراڤی و رامانێ ڤێ جەژنێ دەستێپێکا وەرزێ نوی و سەرسالا کوردی و کەیف خۆشی و شادی و هەلپەڕکێ و شانۆیێ کاوە و زوحاکی و سەیرانێن خێزانی، ناڤەرۆک و سەرهاتیێن ئەفسانەیی و دیرۆکی و چەند بیرورایا دەستپێک و سەرهەلدانا وێ ل چەند خالان دێ بەرچاڤ کەین کو مفا ل چەندین ژێدەرو بیرورایا و نامەیێن ئەکادیمی هاتییە وەرگرتن:
۱. ئێکەم کەس کو یادا جەژنا نەورۆزێ کربیت (مەتوشلخ ئیدریس نوح س.خ)بوویە، دگەلەک ژێدەرا ناڤێ وی ب (جەمشید) هاتییە.
۲. سۆمەری (سێ هزار)پ.ز ل خۆرهەلاتا ناڤەراست و میسۆپۆتامیا، بابلیا (دوو هزار)پ.ز یادا جەژنا نەورۆزێ یاکری، ئەڤ جەژنە ب دوماهی هاتنا سەرما و نەخۆشیان و دەستپێکا وەرگرتنا پاداشت و بارینا رەحم خۆشیا ژلایی پەروەردگارێ ئاسمانی هاتییە زانین، دڤێ ڕۆژێ دا خەلکی ب جل و بەرگێ جوان ئەڤ رۆژە پیرۆز دکر ل هەمبەری وەرگرتنا پاداشتێ سالێ، بەلێ ئەگەر خەلک تورە و خەمگین بان نیشانەبوو کو خودای ل پاداشت و بەخشینا باران و سەوزایی یێ بێ بەهرکری ئەڤە لێکدانەڤا سۆمەریا بوو بۆ ڤێ رۆژێ.
۳. پشتی قۆناغا دووێ ژیانا مرۆڤایەتیێ(پشتی تۆفانا نوحی س.خ) تاسەردەمێ هاتنا ئایینێ پیرۆزێ ئیسلامێ ئەڤ دەولەتە هەبووینە: (نوح و کورێن وی و پێشدادی کیانی و میدی و هاخامەنیشی و ئەشکانی و ساسانی ئیسلام)، ژێدەرێن دیرۆکی دەربارێ پێشدادیا کێمن، ئەوا بەردەست قەوارەک بوویە شیایە ژیانی رێک بکەت و چەند پاشایەکا فەرمانرەوایی یاکری مینا(کیومەرس و هۆشەنگ و تەهموری و جەمشید و زوحاک) .
“دەولەتا(ماد) کەڤنترین ئاماژەیە بۆ دەستپێک و سەرهەلدانا نەورۆزێ”
پێنجەم پاشایێ پێشدادیا (ئەژدهاک) ب رامانا مارێ سۆر و یان (زوحاک) ل (ضحک) عەرەبی ب رامانا پێکەنین و رابواردن و کەیف سەفا دهێت، ناڤێ وی یێ درست (بیوراسب)بوو، پشتی چەند سالا ئەڤ پاشایە توشی نەخۆشیەکێ بوو (دوو مار) لسەر مللێ وی دەرکەتن، ڤێ نەخۆشیێ بێزارکربوو داوا ل زانا و پزیشکێ خۆکر چاڕەکێ بۆ ببینن، وان زانایێن پزیشکی پێشنیارکر هەر رۆژ مێشکێ (دوو گەنجان) بدەنە ڤان ماران تابشێت خۆلبەر ڤێ نەخۆشیێ بگریت، بوو بریار هەر رۆژ دوو گەنج دبوونە قوربانی تا هەردوو خزمەتکارێ پاشای (ئەرمابیل و کەرمابیل) بریاردا هەر روژ گەنجەکی ئازادبکەن ل جهێ وی مێشکێ مەرەکێ تێکهەل بکەن دەرخواردێ ماران بدەن، تا گەنجێ هەڤدێ کورێ (کاوە)ی ئاسنگەر بڤی شێوەی بوو، ڤی ئاسنگەرەی خەلک هەمی کۆمکر پێکڤە بریاردا چدی ڤێ زولمێ قبوول نەکەن، ب سەرکردایەتیا (کاوە)ی هێرشکرە کۆشکا (زوحاک) پادشایێ ستەمکار دوورخسە برە چیایێ (دەماوەند) پشتی هنگی کوشت دوماهی ب دەستهلاتاوی ئینا، ل هەمبەری ڤی کارەی خەلکی بریاردا (کاوە)ی بکەنە پادشا لێ وی قەبیل نەکر ب حجەتا کو ئەو ل بنەمالەکا خانەدان نەبوو، ل سەر داوایا (کاوە)ی (فەرەیدون) نەڤیێ (جەمشیدی)یە بوو پاشیێ (پێشداد)یا، رۆژا سەرکەفتنا شۆرەشا (کاوە و فەرەیدون) هەمان رۆژا نەورۆزێ بوو، ، سەرکەفتنێ ئاگر ل سەر گۆپیتکێ چیایان هاتیە هەلکرن وەکو هێمایەک و ئاگەهداریەک بۆ ناچەیێن دەورووبەر ل رووداوێن سەرکەفتنا شۆرەشێ و نەمانا دەستهەلاتا(زوحاک)ی، ئەڤ بوچوونە وەکو ئەفسانەکا کەلتوری نەتەوەیی لێ دنێرین.
٥. (کوڕوشێ هاخامەنیشی) ب سەرهاتا وی باپیرێ وی ب ڤێ شێوەی بوو: (ئەستیاگز) دواهەمین پاشایێ دەولەتا میدی بوو، ل تەمەنێ دەهـ سالیا فەرمانرەوایێ دا خەونەک دیت، ل وێ خەونێ دا پەلە هەورەکی رەش هەمی ئاسمانێ وەلاتێ وی گرت، ل وی پەلە هەوری لاشەک دەرکەت هێرشکرە سەر هند نەمابوو بخەندقینی، دەمێ پاشا ب ئاگاهـ هاتی خزمەتکار گازیکرن تا خەون زانان (موغان) بانگێشتی کۆچکێ بکەن، پشتی موغان سەرهاتیا خەونێ زانی ب ڤی شێوەی خەون هاتە راڤەکرن و لێکدانەڤە، پەلەهەور کچا ویە(ماندانا) کو ئێکانەبوو و هێشتا شی نەکربوو و ئەو لاشێ هێرشکریە سەر کورێ کچا ویە، پشتی راڤەکرنێ خەون زانان پێشنیار و چارەکرن بۆ پاشای دەربری گۆت: کچاخۆ بدەتە ب کەسەکی ب رەچەلەک کورد نەبیت تاببیتە رێگریەک بۆ وەرگرتنا دەستهەلاتی، ل سەرداوایا (موغان) پاشای کچاخۆ (ماندانا) دا ب (کامبیزی فارسی)کەسەکێ هەژاربوو ل هەرێما فارسی ل ئەوپەرێ باشورێ وەلاتی دژیا، پشتی سالەکێ (کوروش) ل دایک بوو، ب بریارا (ئەستیاگز) نەڤیێ وی (کوروش) هاتە رەوانەکرن بۆ کوشکێ تاکارێ پێتڤی بۆئەنجام بدەن، دەمێ زارۆک ئینایە کۆشکێ ب سەرۆک وەزیری (هارپاک) هات سپاردن تا بریارا پاشای (کوشتن) ل سەر جێ بەجێکەت، (هارپاک)ی زارۆک (کوروش) هەلگرت کارێ ل ناڤ برنێ ب بەرپرسێ باخەوانا سپارد، ل ئەنجام دا (ئەسپاکۆ) بەرپرسێ باخەوان ل جهێ (کوروشی) بکوژیت (مەرەک) سەربری خوین هەمی ل جلێ زاروکی دا بۆ بەرپرسێ باخەوانی (هارپاک)ی بر تابگەهینە پاشای پێ دلخۆشبیت، (ئەسپاکو)ی ل سەر پێشنیارا خێزاناخۆ (کوروش) نەکوشت چونکی وانا زارۆک نەبوون وەکی کورێ خۆمەزنکر، دەمێ زارۆک مەزن بوی بابێ وی (ئەسپاکۆ)ی گەلەک جارا دگەل خۆ دبرە کۆشکێ هەست پ حەقیقەت و راستی تاوانا باپیرێ خۆکر زانی و بۆ هاتەڤەگێران، کوروش ل هەمبەری ڤێ تاوانێ ب دیتنا خەونەکێ چەندین سالا ل سۆز و خۆشەویستیا دایک و بابێ خۆ بێ بەهرکرییە و هەولا کوشتنا وی دایە، (کوروش) ب هەڤکاری دگەل سەرۆک وەزیری (هارپاک)ی بریاردا کو (ئەستیاگز) ژناڤ ببەن و ل دوماهیێ کوشت، بڤێ چەندێ دەسەلات ژ (میدیا)ستاند بۆ بنەمالا هاخامەنشیا ڤەگوهاست کو یەکەمین دەولەتا فارسایە.
“ئاگر وەکو سمبولەکا ئازادیێ و سەرخۆبوونێ و کەیف خۆشیێ ل گۆپێتکا چیایان دهێتە هەلکرن”
٦. بۆچوون و خالا هەرە گرنگ!
کورد وەکو نەتەوە ل خۆرهەلاتێ باشۆرێ کیشوەرێ ئاسیا، دەولەتا(ماد) کەڤنترین ئاماژەیە بۆ دەستپێک و سەرهەلدانا نەورۆزێ، ئەڤ بەلگە نزیکترین و جهێ باوەریێیه ل دیرۆکێ کو نەتەوکو نەتەوێ (کورد) تێدا دەرکەفتبیت و ل سالناما کوردی نزیک بیت، دەولەتا میدی ل(٧٠٠پ ز) ل شارێ (ئەکباتانا) هەمەدانا نهۆ ناوچەیێن دەوروبەر بەربلاڤبوویە، هژمارەکا زۆرا لێکۆلەرا نەژادێ کوردا ڤەدگەرینن بۆ (مادا) ئەڤە وەکو نەتەوە ل لایەکێ دی دەرکەتنا سالناما کوردی ل ژێر هەرکاودانەکێ هاتبیتە دانان، رێکا دیرۆکاخۆ گرتییە وکو سالنامەکا تایبەت ب نەتەوا کورد، تاکە بەلگەیێ دیرۆکی بۆ سالنامێ دامەزراندنا دەولەتا میدییە کو ل سەدا هەشتێ پێش زایینی هاتییە دامەزراندن، ئەوا گومان تێدا نەبیت نەورۆز چەژن و بوونەکا نەتەوا کوردە بۆیادا دامەزڕاندنا دەولەتا میدی دزڤریت ئەڤ چەندەش پتڤییە هەموو کورد بێ جوداهی رەگەز و ئایین و ئاستێ جڤاکی و فەرهەنگی وەکو سەروەری و دەستکەفتێ نەتەوەیی و نشتمانی لێ بنێرن و پیرۆزبکەن.
ئەگەر ئەم نەتەوێ کورد ڤێ جەژنێ گرێدنەدەین ب ژێدەرێ وێ یێ درست کەدەولەتا مادە ببەینە سەر بیروچوونێ نەراست و ئەفسانەیێن (کاوە و زوحاک) چ مفا دگهیتە مللەتێ مە لێ یادرست و ب بەلگەیێن زانستی و دیرۆکی هەرسال ل ۲۱ئ ئادارێ دبیتە جەژنەکا نەتەوەیی و بیرەوەریا سالیادا دامەزڕاندنا دەولەتا (میدی) دکەین کویەکەمین دەولەتا کوردی بوویە، ئاگر وەکو سمبولەکا ئازادیێ و سەرخۆبوونێ و کەیف خۆشیێ ل گۆپێتکا چیایان دهێتە هەلکرن خەلک ب جل و بەرگێ جوان و دیلانا گرێددەن.
ب هیڤیا وێ چەندێ هەمی نەتەوێ کورد ب ڤێ شێوەی لێ بنێری دووربن ل وان ئەفسانەیان و ببیتە هۆکارەک و پالنەرەک تا یەکرێزایا مللەتێ مە ب هێزتربکەت گیانێ لێکترقبوول کرنێ فەراهم بکەت و هەنگاڤ بەرەف ئارمانجێ مەزنتر بهاڤێژین کو تاکە چارەسەرو سارێژکەرێ دەردێ دلێ هەمی کوردەکێ ب روومەت ئەویش تەنها و تەنها دەولەتا کوردی و کوردستانی یە.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.