▪ پیسترین دادوەر ددیرووکێدا کیە ؟!

ردوان گولی

دبێژن بەرقەرابوون و تەناھی و ئارامیا ھەمی وەلاتان ل جیھانێ، ل سەر سێ شنگست و بنەمایان دھێتە دارشتن و دیارکرن(دادگەھەکا دادپەروەر، سیستەمێ فێرکرنێ یێ چالاک و بەرھەمدار، سەخبێری و چاڤدێریا تەندروستی یا باش بو ھوەلاتیان) دادوەری یان دادپەروەری ئێکە ژ بنەما و شنگستێن حوکمێ رەشیدە، ئەو حوکمێ خەلک خەونا پێڤە دبینن، و ھەمی ھێڤی و ئومێدێن خوە ل سەر ئاڤادکەن. دادوەر دڤێت کەسەکێ خودان وژدان ساخ و رەوشت بەرز و بلند بیت، جونکە پوستێ وی زور یێ گرنک و چارەنڤیسازە بو خەلکی، و دادوەری فەرمانەکا خوداییە بو ھەمی جێکریان ل سەر ئەردی، و ئێک ژ ناڤ و سەخلەتێن یەزدانێ دلوڤان ئەوە یێ دادپەروەرە و ستەمکاریێ ل ھیچ کەسەکێ ناکەت، و دقورئانا پیروزدا فەرمان یا کری ب دادپەروەریێ (إِنَّ اللَّەَ ێڕْمُرُکُمْ ڕَن تُۆَدُّوا الْڕَمَانَاتِ إِڵیٰ ڕَەْلِەَا ۆإِژَا حَکَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ ڕَن تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ ۚ إِنَّ اللَّەَ نِعِمَّا ێعِڤُکُم بِەِ ۗ إِنَّ اللَّەَ کَانَ سَمِیعًا بَێِیرًا (سورە النساء ٥٨).
پێغەمبەرێ خودێ سلاڤێت خودێ ل سەر بن دبێژیت: القچاە پلاپە: قاچیان فی النار، وقاچ فی الجنە: رجل قچی بغیر الحق، فعلم ژاک، فژاک فی النار، وقاچ لا یعلم، فڕھلک حقوق الناس، فھو فی النار، وقاچ قچی بالحق، فژاک فی الجنە.(ڕخرجە الرمژی و ێححە لاڕلبانی ٦٥/٢). ئانکو دادوەر سێ جورن، دوو جور دێ چن دوزەخێ، و ئێک دێ چیت بەھشتێ، ئەوێ حوکمی بکەت دناڤبەرا خەلکیدا، و نە یێ راست و دروست بیت، و ئەو دزانیت، ئەڤە دێ چیت دوزەخێ، و دادوەرەک ھیچ ژ ڤی کاری نزانیت، و مافێن خەلکی بن پێ و بەرزە دکەت، ئەڤە ژی دێ چیت دوزەخێ، و دادوەرێ حوکمی ب راستی و حەقیێ بکەت، ئەو دێ چیت بەھشتێ.
پشتی شەرێ جیھانیێ دووێ بدوماھیک ھاتی ل سالا(١٩٤٥) کاودانێت وەلاتێ بریتانیا بەرەڤ تێکچوون و خرابیڤە دچوون، ئێک ژ بەرپرسێن حکومەتێ گوتە وینستون چرچلی سەروکێ وەزیران، بەرێز کاودانێن مە یێن بەرەڤ خرابوونێ دچن، و بتایبەتی کەرتێ ئابوری زور ئالوزە و خەلک بێ زار و شەپرزەیە ! چرچلی ئێکسەر پرسیارا سیستەمێ دادوەری و دادگەھان ژێ کر، ئەوی بەرپرسی بەرسڤدا و گوت: سیستەمێ دادوەری ھەتا نوکە یێ باشە و ھیچ ئاریشە و گرفتێن مەزن نینن، چرچلی گوتێ: نە ترسە مادەم سیستەمێ دادوەری یێ باشە، ئانکو ئەم باشین.
براستی ھەرەدمێ خەلکی باوەری و متمانە ب سیستەمێ دادوەری و دادوەران نەما، ئەڤە دبیت دوماھیکا حکومەتێ و دەستھەلاتێ یا نێزیک بووی، و نوکە دەمێ خەلکی دئینن سەر شاشێن تەلەفزیونێ و دانپێدانێ دکەن، سەد و ئێک پرسیار د مێشک بینەر و ھاوەلاتیاندا دروست دبن (کەنگی و چەوا و بوچی و نە بەرئاقلە ووو) راستە ئەڤ کەسە یێن چووین دەڤ دادوەری و دانپێدان یا کری، بەلێ چونکە خەلک دزانیت بەری ببن دەڤ دادوەری، کا سەرەدەری دگەل وان دھێتە کرن، و ھەروەسا دادوەرێن مە چەوا دھێنە دانان و دامەزراندن ؟!
و ئەگەر بیردانکا خوە بزڤرینین و لاپەرێن دیرووکا کەڤنار و ھەڤچەرخ و نوی ڤەدین، دێ بو مە دیار بیت، کو پیسترین دادوەر و قازی ددیرووکێدا، کەسەک بوو بناڤێ (سیسامنیس) پشتی بەرتیل وەرگرتین و حکوم د بەرژەوەندیا کەسەکێ ستەمکاردا دەرئێخستی دژی کەسەکێ ستەمبار، ل سەردەمێ شاھێ فارسی قەمبیزێ دووێ، ئەوی شاھی فەرمان دا پاسەوانێن خوە، ئەڤی دادوەری ب ساخی و زیندی کەڤلکەن، ھەتا ببیت سەربور و عیبرەت و وانە، بو ھەمی دادوەرێن