▪ چانتێ من یێ قوتابخانێ ….

نڤیسین (( ئەدیبا عیزەددین تاهیر))

چێدبت کو گوتنەکا سەیر بیت!! لێ بو من سەیرتر ئەوە،چانتێ کو زارۆک ل پشتا خوە دکەت و بەرەڤ دبستانێ ڕێ دکەڤێت ما چ تێدایە کو وەسا ب زحمەت ب ملێ خوە ڤەدکەت و پێڤە ماندی دبیت !؟ مانە جهێ پرسیارێیە؟؟ باشە تا نهوو مە هزرکرییە کو ئەو چ چانتێ گرانە ب پشتا زارۆکانڤە ؟؟ هندەک جاران هەوە دیتییە دەمێ زارۆک چانتەی هەلدگریت ملێ وی پێڤە شووڕ دبیت یان جاران دێ لدویف خوە ڕە خشینیت!! بوو چی ؟؟ ب دیتنا هەوە ئەڤە نە جهێ سەرسوڕمانێیە؟؟؟!!!
من ل بیرە دەمێ ئەم دچوین دبستانێ ل پولا سەرەتایی و قوناغا ئێکێ بتنێ مە دوو پەرتووک و دفتەرەک هەبوون و پەرتووک و دەفتەرێن مە د بچووک بوون و سڤک و ب هەسانی مە هەلدگرتن ، چانتێ مە هند مەزن نەبووکو ئەم نەكارین ل گەل خوە هەلگرین، چونکو ل قوناغێن سەرەتایی بتنێ ئەلف و بێ و 1-2-3…… مە وەردگرت و حەتا وانا هونەری وەکو کێشانا وێنەیان ئەوێن بتایبەت ب وەڵاتیڤە گرێدایی مینا ڕووبار و ئاخ(خاك) و داروچیا و دول ، ڕوژ، ئاڵا و وەڵات ئانکۆ هەستێ نەتەوایەتی ل دلێ قوتابیان دچاندن، هەر وەسا گرنگیا خێزانێ،کێشنا وێنەیێن دایک و باب وخوشک وبرا و خانی و…هتد دا کو حەز ژ خێزانا خوە بکەن و گوهداری وان بن وگەلەک تێشتێن دی ژی کو نیشانی مە ددان. ب ڕاستی جاران دمینم حەیری: ئو هزرێت خوە دکەم کو دەورانەکا گەلەک خوەش بوو لێ پا یا ب زحمەت ژی بوو نێ چانتێ مە یێ سڤک بوو و ئەم کەیف خوەش بووین و وەستیایی نەبووین و زی ژی فێر دبووین.
لێ نها هەموو تشت هاتیە گوهارتن،ئەوا بەری چەند ساڵا ئێدی نەمایە وگەلەک ب ساناهی کەتیە ، ساناهی وەکو ئەم بێژین بوویە سەردەمەکێ جێواز و سەر دەمەکێ نوو ئو پێشکەفتی (سەردەمێ تەکنۆلۆجیایی) ئەڤ پەیڤە،پەیڤەك نوو نینە وئەم هەموو باش ناس دکەین .
ب ڕێکا تەکنۆلۆجیا گەلەک تشت ب ساناهی کەتنە لێ ئەم ژخوە ڕە خوە ب زحمەت د ئێخین حەتا بوو زاروکێن خوە ژی هەری بووچی ئوو چما؟؟ ئەگەر ئەم ل وەڵاتێن پێشکەفتی بنێڕین د بینین کو ئەم هێش یێت مای، هێشتا وەکو مە دڤێت ئەم پێش نەکەتینە هێشتا گەلەک کێماسییێ مە هەنە ،پێکولەکا زانستی دڤێت بێتە کرن وهندەک ڕێکاران ژی بگرینە بەر ژ بووی ئاسانکارییان .
مە بەحسا وەلاتێن پێشکەتی کرن.ل ڤان وەڵاتاندا ل کەرتێ پەروەردێدا بلا بزانین کا قوتابییێن وان چاوا دخوینن؟؟ چاوا دهەڕن قوتابخانێ؟؟ ئوو چاوا ئاسانکاری ژبوو وان هاتیە کرن ؟؟ هەلبەت هندی كو ئەز بزانمو ئاگەهداربم، گەلەک ڕێکارێن هەسانکرنی و هەسانكارییان بو خویندەڤانێن سەرەتایی تا قوناغا ئامادەیی هاتینە چێکرن، پڕانیا وەڵاوتان هەر دەما كو زاروکێن قوتابخانێ ژ قوناغا سەرەتایی تا ئامادەیی تمام دبن، دەمێ وان یێ دیار کریە و چوو دەم گوهوڕین تێدا نینە ڤێجا تو بێژە چاوا؟ ب ڤی رەنگی كو سپێدەهیان و ئیڤاران نینە!! دەمێ وان بتنێ سپێدەهیانە و هەردەم سپێدەهیان دهەڕن دبستانی ئوو تا پێشتی نیڤەڕو ئەگەر ب دەمێژمێرێ بێژین، ژ دەمێژمێر هەشتێ سپێدێ تا دوو یان دەمێژسێ،جاران ژی ئەگەر ل ئاستێ ئامادەیی بن تا چارێ ژی بەردەوام دبن.
هەر ژ بەرڤێ چەندێ كو زاروکێن وان فێری زیرەکی و چالاکیان بن و دڤێت لدەف وان لڤین هەبیت و مەژییێ وان یێ ڤەکری بیت سپێدەهیان ل قوتابخانێنە تا دەمێ ئێڤارێ و هەر ل وێرێ دخوینن و چالاکیان دکەن و گەلەک ێشتێن دیتر…..دەمێ کو دگەهن مال پشتی خواندنا وانێن وەرگرتین ، دەمێ وان یێ یاریان ل مالێ سنوردار کری و دەستنیشان کرییە یان وەکو مە گوتی سەردەمێ تەکنۆلۆجیایە و نابیت ئای پاد ژوی دەمی كو ژ بو وان هاتیە دەست نیشانکرن زێدەتر د دەستێ واندا بمینیت یا گرنگتر ئەوە کو دەمێ خەوا وان دەست نیشانکریە و دڤێت ل دەمێ خوەدا بڕازن و بنڤێن دا کو ڕۆژ و سبەهیا كو دهێت زیكا ژ خەو ڕابن.
ئەڤ زارۆکێن سەرەتایی تا ئامادەیی گەلەک پەرتووکان ناوەرگرن کو چانتێ وان گران بیت یان ئەگەر وەرگرن هەر ل قوتابخانێدا هەلدگرن و دولابەکێ تایبەت ب هەر زارۆکەکی هەیە بو هەلگرتنا پەرتووکێن وی دناڤا دولابێدا،پێدڤی هندێ نینە دگەل خوە بهینیت و ببەت، یان جەدوەلەکێ ڕێکخستی یێ ڕوژانە ژبوو بو وان هەیە و بتنێ وان وانەیان دگەل خوە هەلدگرن ئەوێن کۆ پێدڤی ب خواندنێ هەیە .یان ژی دەمێ کو قوتابی دچیتە پولێ دا پولا وان دابین کرییە ژ هەر تێشتەکی ئەوێن قوتابی پێدڤیێە، بوو نمونە: جهێ هەلاویستنا جلکێن وان چ یێن وەرزشی بن یان ژی یێن قوتابخانێ ،ئەو مێز و کورسیکێن کو لسەر وانەیان دخوینن ب وی قاسی جهێ خوە هەیە کو چانتێ خوە بدانێت دناڤا مێزێدا ئو ماموستا زارۆکان فێری هەموو تشتان دکەن چنکو ل سەرێ سپێدێ حەتا ئێڤار دمینینن ل قوتابخانێدا، چنکو ژ بلی وانە خواندنێ فێری کارێن هونەری و وێنە کێشان و وەرزش و یان کارێن دەستی وحەتا چێکرنا خوارنێ و گەلەک تشتێن دی دا کو قوتابی فێری پیشەسازی و کارکرنێ ببیت لەو ما قوتابیێن سنلەیی پڕانیا وان دبنە خویندەڤانێن باش، شولکەرێن باش، شێفێن باش ڕێڤەبەرێن باش هونەرمەندێن باش و….هتد. ل وێرێ ئەگەر قوتابیەک لاواز بیت و نەشێت بخوینیت یان حەزا خواندنێ لدەڤ وی نەبیت هەر نابیت کو ژ قوتابخانێ جودا بیت دێ وی فێری پیشە سازی و کارێن کو لدویف حەزا وییە پێ ئەنجام دەن دا کو ل پاشە ڕوژێ هەر ب کێری خوە بێت.
لێ ب مخابنیڤە ل ڕوژهەڵاتا ناڤین ب تایبەت ژی ل وەڵاتەکێ بچووکێ وەکی كوردستانێ(هەرێما كوردستانێ) چ ژ ڤان ڕێکارو ئاسانکاریا نینن، بەروڤاژی وەڵاتێن دی ک هند گرنگی ب قوتابخانێن خوە ئو قوتابییێن خوە ددەن، لی لێڤێرێ نەخێر!! هەلبەت نە ئێکجار كو گرنگی نادەن لی کێماسی ژی هەر هەنە چونکو کەرتێ پەروەردێ کەرتەکێ پڕ گرنگ و سەرەکییە و بنیاتێ ئاڤا کرنا چڤاکییە.
چانتێ کۆ زارۆکێن مە ل پێشتا خوە دكەن گەلەک و گەلەک لدویف قەبارەیا زارۆکی مە بارەك گرانە و زارۆ نەشێت چانتێ خوە هەلگریت و ب نەچاری و ب زوری ل ملێ خوە دکەت كو جاران ملێ وان پێڤە شووڕ دبیت و پشتا وان پێڤە دئێشیت جاران ژی هەیە کو لدویف خوە ڕە ڕادكێشت و ژ عەردی ڕە دخشینیت ژبەركو نەشێت ڕاکەت ئو ئەڤە بو زارۆکێن هەفت هشت و تا دە سالی پڕگرانە ژبەركو چانتێ وی تژی دفتەرو پەرتووكن، ژ بلی وان جل و بەرگێن کو ل زڤستانێ ژی لبەرخوە دكەت ب زحمەت بشێت چانتێ خوە ژی هەڵگریت و دێ گازنجا کەت و دێ ماندی بیت و گەلەک گیروگرفتێن دی ،ئەڤ وەستیانە و ئیش و ئازارە دبیتە ئەگەرێ هندێ کو کارتێکرنێ ل زارۆکی بکەت و ئەو نكاربت ب دروستی وانەیێن خوە بخوینیت و مێشک و دەرونێ وی و جەستە و بەدەنێ وی یێ وەستیایە و ئارام نینە و نكاریت بەردەوامییێ پێ بدەت و ژ نەچاری دچیتە قوتابخانێ و دبیتە ئەگەرێ هندێ كو زارۆ هێدی هێدی ژ خواندنێ دور بکەڤێت.
هەتا ئەگەرچەند قوتابخانە نزیک ژی بیت ژبەركو د وەستیت بو وی نەخوەشە. ل ڤێرێدا دایک و باب ژی دەورەك سەرەکی دبینن ل پەروەردە کرنا زارۆکان و بتابیەتی بو قوتابیان كو دڤێت هەردەم های ژ وان هەبیت و ب نەرم و نیانی سەرەدەرییێ دگەل واندا بکەن و دویف چوونا وانەیێن وان بکەن چانتێ وان ل گوڕ جەدوەلێ وان ڕێکخستێ سڤک بکەن .جار هەیە کو دایک زارۆکێ خوە پشت گوه هاڤێتیە،نابێت چوو پەرتووکان بهێلیتە ل مال دڤێت هەموو د چانتێ وی دا بن ئەو گومان ناکەت کو ئەڤ چانتە بو وی گرانە و نەشێت هەلگریت .
ماموستا پیروزترین کەسە یان بلا بێژین ڕێنیشاندەرێ گەلێ میللەتەکییە ژبەركو لسەر دەستێ وان تێنە پەروەردە کرن و ب خێزانا دوویێ دهێت ناڤکرن دڤێت كو ڕێكە چارەیەکێ بۆ ڤێ چەندێ ببینن و لایەنێن بەرپرس ب پێشنیار و نیڕینێن خوە ئاگەهدار بکەن ژ بو چارە سەرکرنا ڤان جورە گیر وگرفتان داکو زیان نەگەهیت قوتابیان ،دا كو کەسێن ئاڤاکەر و ساخلەم و ڕەوشنبیر ژ بو پێشڤەبرنا ڤی وەڵاتی بدەنە دەست جڤاكێ كوردی و كوردەواری.هیڤیدارم کو زاروکێن مەژی مینا زاروکێن پڕانیا وەڵاتێن پێشکەفتی ببنە کەسێن سەرکەفتی د ژیانا خوەدا و ئاڤا كرنا جڤاكێ كوردی.
((دویماهی-2023))