▪ ڕۆژی جیهانی سەگ..

ڕۆژی جیهانی سەگ.

لە ساڵی 2023، نزیکەی ٩٠٠ ملیۆن سەگ لە جیهاندا بوونی هەیە.

ڕۆژی جیهانی سەگ لە ٢٦ی ئابی هەموو ساڵێکدا بەڕێوەدەچێت، کە ڕۆژێکە لەلایەن “شارەزای شێوازی ژیانی ئاژەڵە ماڵییەکان و خێزانەکان” لە ساڵی ٢٠٠٤ بۆ چاودێریکردنی ئەم ئاژەڵە دانراوە.

لەم ڕۆژەدا خاوەنی سەگەکان ئاهەنگ دەگێڕن بۆ دڵسۆزترین ئاژەڵ لەسەر زەوی، بەو پێیەی یەکێک بوو لە یەکەم ئاژەڵەکان کە لەلایەن مرۆڤەوە ماڵی کرا و هاوڕێیەتییەک لە نێوانیاندا دروست بوو، کە بە تێپەڕبوونی کات و تەمەنەکان پەرەی سەند.

چەند سەگ لە دنیادا هەیە؟
سەگ بە شێوەیەکی بەرفراوان بە باشترین هاوڕێی مرۆڤ دادەنرێت چونکە یەکەم جۆر بووە کە لەلایەن مرۆڤەوە ماڵی کراوە.
هەرچەندە زۆرێک لە ماڵەکان لە سەرانسەری جیهان سەگ وەک ئاژەڵی ماڵی بەخێو دەکەن، بەڵام زۆرینەی سەگەکانی جیهان شوێنی ئازادیان هەیە. لە ساڵی ٢٠١٢دا کۆی ژمارەی سەگەکان لە جیهاندا بە نزیکەی ٥٢٥ ملیۆن سەگ مەزەندە کرا؛ ئەمڕۆ ئەو ژمارەیە بە نزیکەی ٩٠٠ ملیۆن سەگ مەزەندە دەکرێت.
دامەزراندنی ژمارەی وردی سەگەکان لە جیهاندا تەحەدایەکە کە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سەگە ئازادانەی کە لە شەقام و گەڕەکەکانی جیهاندا دەسوڕێنەوە.

سەگی ئازاد ئەوانەن کە کۆنتڕۆڵ نەکراون، دەتوانن سەگی بێسەرپەرشت، سەگی فیدراڵی، سەگی کێوی، سەگی سەر شەقام و سەگی گوند بن. سەگی بێسەرپەرشت لە سەگی دڕندە جیا دەکرێتەوە، چونکە پێش ئەوەی ئازاد بن، کۆمەڵایەتی بوون، لە کاتێکدا سەگی دڕندە بەبێ کۆمەڵایەتیکردنی مرۆڤ بەخێو دەکرێن.
ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی کۆی ژمارەی سەگی بێسەرپەرشت بە نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن سەگ دەخەمڵێنێت و کۆی ژمارەی سەگی ئازاد نزیکەی ٧٥-٨٥%ی کۆی ژمارەی سەگەکانی جیهانە.

شێوازی خاوەندارێتی سەگ لە زۆرێک لە وڵاتانی جیهان جیاوازە، زانینی ژمارەی سەگی ماڵی ئاسانترە لە کۆی ژمارەی سەگەکان. ئەم ڕاستییە لەبەر ئەوەیە کە زۆرێک لە حکومەتەکانی جیهان یاسای تۆمارکردنی ئاژەڵە ماڵییەکانیان دەرکردووە.

ئەمریکای باکور
بۆ نموونە لە ئەمریکا ژمارەی سەگەکان بە زیاتر لە ٧٣ ملیۆن سەگ مەزەندە دەکرێت. زیاتر لە ٤٢.٥ ملیۆن ماڵ لە ئەمریکا خاوەنی سەگێک یان چەند سەگێکن. ژمارەی سەگی ماڵی لە کەنەدا زیاتر لە ٦ ملیۆن سەگ مەزەندە دەکرێت.

ئەمریکای باشوور
ئامارەکان لەسەر ژمارەی سەگی ماڵی لە ئەمریکای باشوور کەمن. داتاکان پەڵە پەڵەن چونکە زۆرێک لە سەگەکانی ئەم ناوچانە تۆمار نەکراون و ژمارەیان نەماوە، لە ئەمریکای باشوور، بەڕازیل زۆرترین ژمارەی سەگی ماڵی هەیە. بەپێی خەمڵاندنەکان زیاتر لە ٣٠ ملیۆن سەگی ماڵی لە بەرازیل هەبن.
پێدەچێت ژمارەی سەگی ماڵی لە ئەرجەنتین ٦.٥ ملیۆن سەگ تێدەپەڕێنێت لەکاتێکدا ژمارەی سەگەکانی کۆڵۆمبیا بە نزیکەی ٥ ملیۆن سەگ مەزەندە دەکرێت.

ئەوروپا
بەپێی خەمڵاندنەکان ئەوروپای ڕۆژئاوا نزیکەی ٤٣ ملیۆن سەگی ماڵی هەبێت. ئەو ناوچەیەی زۆرترین ژمارەی سەگەکانی تێدایە فەرەنسایە کە ژمارەی دانیشتوانی سەگی بە ٨.٨ ملیۆن سەگ مەزەندە دەکرێت. نزیکەی ٧.٥ ملیۆن سەگی ماڵی لە هەردوو وڵاتی ئیتاڵیا و پۆڵەندا هەیە. لە بەریتانیا نزیکەی ٦.٨ ملیۆن سەگی ماڵی هەیە. لە ئەوروپای ڕۆژهەڵات، ڕووسیا زۆرترین ژمارەی سەگی ماڵی هەیە کە نزیکەی ١٢ ملیۆن سەگە. لە دوای ئەویش ئۆکرانیا دێت کە ژمارەی نزیکەی ٥.١ ملیۆن سەگ.

ئۆقیانووس
ئاماری ژمارەی سەگەکان لە ئوسترالیا بە هەمان شێوەی ئەمریکای باشوور سنووردارە بەهۆی زۆری سەگی تۆمارنەکراوە.
بە مەزەندەکردن ٤ ملیۆن سەگی ماڵی لە ئوسترالیا هەیە، پێدەچێت لە ئوسترالیا نزیکەی ٢ ملیۆن سەگی بێسەرپەرشت هەبن.

ئاسیا
ئاماری سەگ لە ئاسیا جێی متمانە نییە چونکە لە زۆرێک لە وڵاتانی ئاسیادا تۆمارکردنی سەگ نییە، چین زۆرترین ژمارەی سەگی ماڵی هەیە کە نزیکەی ١١٠ ملیۆن سەگە، تەنیا پایتەختەکەی پەکین بە نزیکەی یەک ملیۆن سەگ مەزەندە دەکرێت، ژمارەی سەگی ماڵی لە هیندستان نزیکەی ٣٢ ملیۆن سەگە لە کاتێکدا ژمارەی سەگی بێسەرپەرشت نزیکەی ٢٠ ملیۆن سەگە، ژاپۆن نزیکەی ٩.٥ ملیۆن سەگی ماڵی هەیە.

ئەفریقا.

ئاماری سەگەکان لە ئەفریقا دەگمەنترینە جگە لە باشووری ئەفریقا کە ئاماژەیە بۆ ئەوەی نزیکەی ٩ ملیۆن سەگی ماڵی هەیە. ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی لە هەوڵەکانیدا بۆ کۆنترۆڵکردنی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی هاری لە ئەفریقا، مەزەندەی کردووە کە نزیکەی ٧٨ ملیۆن سەگی خاوەندارێتی و زیاتر لە ٧٠ ملیۆن سەگی بێسەرپەرشت لە ئەفریقا هەیە

ڕێکخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە