▪ کارتێکرنا دستورەکی ژبوو هەرێما کوردستانێ

ــ رێناس خالد کوچەر

چ گومان د هندێ دا نینە کو دستور بلندترین یاسایە دنافا وەلاتی دا و ب دەیکا هەمی یاسا دهێتە زانین و هەمی یاسایێن وەلاتی ژ دستوری دهێنە وەرگرتن ، نەبوونا دەستوری ژبوو وەلاتی هەر وەکو نەبوونا (روحێ)یە دناف (لەشی) دا . ژبەرکو هندیکە دستوره رادبیت ب رێکخستنا هەر سێ دەستهەلاتێن بلندێن وەلاتی ئەو ژی ( دەستهەلاتا یاسادانانێ) (دەستهەلاتا جێبەجێکرنێ) (دەستهەلاتا دادوەری) .

هەر وەسا دستور رێکخستنا سیستەمێ (ئابوری و چفاکی و سیاسی) یێ وەلاتی دکەت هەروەسا پاراستنێ ژ ماف و ئەرکێن رەوایێن گەلی دکەت . ب مخابنی فە هەرێما کوردستانێ ب فی دەردی دنالیت ، نەبوونا دستورەکی بوو هەرێما کوردستانێ خالەکا گەلەکا خرابە ل هەمبەر لایەن و هێزێن نیفدەولەتی ، ژبەرکو دستور بناغێ قەوارەکێ بهێزێ سیاسی یە .
هەژی گوتنێ یە پشتی کەفتنا رژێما (بەعس) دستورەکێ نوی ژلایێ ئەمریکا و هەڤپەیمان و هێزێن عێراقێ ڤە هاتە دانان ل سالا (2005) ئێک ژ دەقێت ئەفی دستورێ عێراقێ دا کوو دەقێ (120)ە دیاردکەت هەرێما کوردستانێ مافێ دروستکرنا دستورەکی هەیە ب رێکا وی دستوری دشێت هەمی ماف و ئەرکێن خوو وەربگریت . ئەو بوو سالا (2008 بوو 2009) هەول هاتن دان ژبوو دانانا دستورەکی بوو هەرێما کوردستانێ.

“دستور بلندترین یاسایە دنافا وەلاتی دا”

رێکەڤتی (24/6/2009) پروژە یاسایا دستورێ هەرێمێ هاتە پەسندکرن بریار بوو رێکەفتی (25/7/2009) ب رێکا راپرسی یێ خەلك دەنگی پێ بدەن .ب مخابنی فە ژئەگەرێ سیاسی و کێشەیێن ناڤخوی وداخازکرنا راستڤەکرنا پروژەی ژلایێ هندەک لایەنێن سیاسی و نەرازیبوونا جەند پارتەکێن سیاسی یێن ناڤخوی ئەف پروژە یاسایا دستوری نەهاتە ئەنجامدان و تا نوکە مایە هەلاویستی و هەرێما کوردستانێ مایە بێ دەستور دڤالاهییەکا مەزن دا دژیت . هەر ژبەر ڤێ یەکێ یە جەندین مافێن هەرێمێ دنوکە دا دهێنە بن پێکرن ، نەبونا دستورێ هەرێمێ د دیتنا حوکومرانیا عێراقێ دا لاوازیا دەستهەلاتداریا کوردانە ل عێراقێ،ژبەر هندێ حکومەتا عێراقێ پرانیا یاسایێن ژ پەرلەمانێ هەرێمێ دەردکەفن ب شاشی دبینن ب گرنگی ناهێت وەرگرتن .

ژبەر ڤێ جەندێ پێدفی یە ل سەر هەمی لایەنێن پەیوەندیدارێن هەرێما کوردستانێ تایبەت پارتێن سیاسیێن دەستهەلاتدار هەمی شیانێن خوو بکەن ئێک هەول بدەن دوبارە ژبوو دانانا دستورەکێ بهێز ژبوو هەرێمێ بدانن و پشت بەستنێ بجەند خالەکێن گرنگ بدەن ددەمێ دانانا دستوری دا ئێک ژوان خالا ئەوە کوو سیستەمێ سیساسی یێ هەرێمێ یێ پەرلەمانی بیت بەند و دەقێن وێ دیموکراتێ تێدا بیت .دیسان خالەکا دی یا گرنگ دستورەکێ وەسا بیت دەستهەلاتا دروست و راستی بدەت هەرسێ دەستهەلاتێن بلندێن وەلاتی .
هەروەسا خالەکا دی گرنگیێ ب ماف و ئازادیا سیاسی و مدنی بهێت دان تایبەت مافێن ئولی و نەتەوی تێدا بهێن پاراستن . هەروەسا ئاریشەیێن وان ناوجەیێن ناکوکی تێدا ب رێکا بەند و مادەیان ب باشترین شێوە بهێنە جارەسەرکرن .دیسان رێکخستنەکا باش و بمفا د بابەتێ داهاتێ نەفت وگازێ و گومرکان دا بهێت کرن کو هەرێم ب گشتی مفاداربیت ژێ . دیسان دڤێت دستورەک وەسا بیت کوو هەر دەقەکێ وێ دەمێ دهێت جێبەجێکرن هەرێم ب گشتی مفاداربیت نە بتنێ لایەنەک مفای ژێ بینیت . ئەگەر هەول و پێکولێن وان ب جهـ هاتن و ئەڤ خالە تێدا بهێت بەرجاڤ وەرگرتن ج پێ نەڤێت ب ڤێ شێوەی هەرێما کوردستانێ دێ بیتە خودان مالبەندەکێ ب هێزێ نیف دەولەتی و گەهیتە هەمی ئەرک و مافێن خو یێن رەوا .