دووڤچوونەک لسەر (پەرتووکا خودێ) وەکی ئەز تێدگەهم

سادق سالح

”مەهاتما گاندی”، رێبەرێ مەزنێ سەرخوەبوونخوازێ هوندستانێ د بێژیت: ”خەبات و تێکۆشانا من ئەوە، کو د رێیا خزمەتا مرۆڤاندا بچمە دیدارا خودێ، بۆچی؟ چۆنکی د زانم خودێ نە ل ئاسمانا یە و نە ل ئەردی یە، خودێ د دەرونێ مە هەمی مرۆڤان دایە.” ئەڤ کەسایەتیا مەزن و رێزدار ژیانا خوە ژ بۆ دادپەروەریێ، سەرخوە بوونێ و خوە سازیێ کر، ئەندیشەو و هزرێن مەعنەویێن خوە د ڤێ پەرەتووکێ دا ” خودێ، وەکی ئەز تێدگەهم” کۆمکرینە. ئەڤ پەرتووکە سەرچاڤەیەکا باش و تێروتەسەلە ژ بۆ کو هێلا هزریا ڤی کەسایەتیێ مەزن بناسین و بزانین.

سەبارەت ب پەرتووکا ”خودێ، وەکی ئەز تێدگەهم”
پەرتووكا “خودێ، وەکی ئەز تێدگەهم” ژ بەرهەمێن ”مەهاتما گاندی”یە ب ناڤێ (MY GOD)، ل سالا ١٩٦٢ هاتیە چاپ و بلاڤکرن. ئەڤ بەرهەمە پێکهاتیە ژ گۆتار و نڤیسینێن ڤێ کەسایەتیا دادخواز کو مەفهوم و واتەیا خودێ شرۆڤە دکەتن. پرانیا کەسا ”مەهاتما گاندی” ژ بەر کار و خەباتا وی یا سیاسی و جڤاکی د نیاسن و وی وەک سەرکردەیەکی سیاسیا هندێ د بینن، لێ د ڤێ بەرهەمێ ویدا وەک مرۆڤەکێ رەوحانی د هێتە دیتن. ئەوی هزر و ئەندیشە و پەروەردە و بۆچوونێن خوە ل سەر مەزنیا خودێ د ڤێ پەرتووكێ دا کۆم کرینە. ئەوی د ڤێ پەرتووكا خوە دا خودێ، هێزەکا ژ دەرڤەی شرۆڤەیا شیانێت مرۆاڤانە و جیهانەکا پر راز دایە ناسین و هەمی لایەن و مەکانیەتا خودێ بەیان دکەت. ”مەهاتما گاندی” د بەشەکێ ڤێ پەرتووكێ دا پەیڤا ساتیا ب واتەیا هەبوونێ شرۆڤە دکەت و سات یان ژی راستی گرنگترین ناڤێ خودێ ناڤ دکەت. هەروەسا ژی ئەو خودێ وەک حاکمێ هەمی حاکمان و قادر موتلەق د دەتە ناسین و زانست هەبوونا خودێ ژ بۆ مە بورهان دکەت. ئەو د وێ باوەرێ دایە ل هەر جهەکێ زانست راستی بیت، خودێ ل وێرێ حزورا هەی.

پەرتووكا ”خودێ، وەکو ئەز تێدگەهم” پێک د هێتن ژ هەژدە بەشان کو بریتینە ژ “واتەیا خودێ”، راستیا خودێ”، “خودێ چی‌یە”، “راستی خودێ یە”، “ئەهیمسا- هێزا نەدیاربوونا خودێ”، “ئیمان و بورهان، “تێگەهشتا خودێ”، “لاڤە لبەر دەرگەهێ خودێ”، “بانگا خودێ”، “یاسایێن خودێ”، ” خودێ و شەیتان”، “ئەزابێن کو خودێ نازل د کەتن”، “رێکێن بەر ب خودێ ڤە”، “خزمەت ژ بۆ خودێ” ،”باوەرمەندیا راستەقینە”، “مالا خودێ”، هندەک ژ ناڤەرۆکا پەرتووكا ”خودێ وەکو ئەز تێدگەهم” د وەسفا خودێ دا هۆسا د بێژیت:

ب دیتنا من خودێ راستی و ئەڤینە، خودێ ئەخلاق و کریارا راستە، خودێ شەهامەت و مێرخاسی یە، خودێ چاڤکانیا رووناهیێ و ژیانێ یە، هەروەسا ژی هێشتا ژ ڤان هەمیا ژی باشتر و بلندترە. خودێ وژدانە، ئەو خودێ کافر و بێ دین و مولحدانە، چۆنکی لگەل ئەڤینا وی یا بێ سنوور دەرفەتێ دەتە کافران ژی ژین بکەن. ئەو لێگەر و تێگەرێ دلانە. ژ سنووری زمان و مەنتقی دەرباز دکەت و هین وێڤەتر و بلنتر د چیت. ئەو مە باشتر ژ مە ناس دکەتن و هەرتشتەکێ د ناڤ دلێن مەدا دەرباز د بیت ژ مە باشتر پێ د زانیت. ژ گۆتنێت مە د بووری و ل مە ناگریت، چۆنکی دزانی ئەوا ژ دەڤێ مە دەرد کەڤیت – چ ئەم بزانین و چ نەزانین ئەو نینە ئەوا د ناڤا دلێ مەدا دەرباز دبیت. ژ بۆ کەسین پێویستیا وان ب بەرجەستە بوونا وی هەبیت، خودێ یەکێ بەرجەستەیە. ژ بۆ کەسێن کو هەبوونا وی یا بەرچاڤ و دیار د خوازن، مینا جسم خویا د بیت. ئەو پاکترین جەوهەرێ گەردوونێ یە. باوەرمەندن کو هەست ب هەبوونا وی دکەن. خودێ هەمی تشتەکێ هەمی مرۆڤانە.

د دەرونێ مەدا یە و د هەمان دەم دا، بلندتر و باشتر ژ مەیە. مرۆڤ د شێتن ناڤێ خودێ نە ئینیتن، لێ ئەم جۆجارا نکارین هێزا خودێ ژێ بستینین. ما نە ئەو پابەندی و باوەریا پایەدارا کو بەحسا وێ دکەین هەر ئەو تشت نینە کو د ناڤ ناڤێ خودێ دا خوە ڤەشارتی یە؟ بێگۆمان وژدان بەشەک ژ وێ شرۆڤەیا نەلایق و نە سرۆشتی ژ لێکدانا پاکا وان سێ پێتێن خودێ نینە کو پەیڤا خودێ پێک د ئینن. ئەنجام دانا کارێن پیس و دوور ژ مرۆڤایەتی و هۆڤانە ل بن ناڤێ خودێ ، دەلیلێ ئیکارا خودێ نینە.

ئەو هەدارا بێ سنوورێ ئازار و ئێشانە، خودێ سەبر و هەدارە، هەروەسا جەبار و حاکمە، ئەو دژوارترینە ل ڤێ جیهانێ و ل وێ جیهانێ. دێ وێ لگەل مە کەت ئەوا ئەم لگەل جیرانێن خوە دکەین، ئەوا مە لگەل مرۆڤان، ئانکو ئاژەڵان کریە. عوزر و بەهانەیێن نەزان و خەمساران ل دەف خودێ پەسەند نابن و هەروەسا ژی بەخشەندە یەکێ بێ سنوورە، رێ یا تۆبە کرنێ هەرگاڤ ژ بۆ بەندەیێن خوە ڤەکری د هێلیت. خودێ مەزنترین دیمۆکراتە کو هەتا نۆکە جیهانێ ب چاڤێن خوە دیتی. چۆنکی ئەم ئازاد و رەها ئافراندین دا ل ناڤ بەرا خێر و شەران ب ئختیارا خوە ئێکێ هەڵبژێرین. ئەو مەزنترین جەبارە کو مرۆڤایەتیێ هەتا نۆکە ناسکری، ژ بەر کو گەلەک جارا قەدەخێ لسەر لێڤێن مە دوور دکەت، ب ناڤێ ئیختیارکرنێ چوارچێوەکێ بچووک و تەنگ ژ بۆ بزاڤا مە کەرەمێ لگەل مە دکەت و ب ڤی رەنگی مە وەک کەرەستەک ژ بۆ خافلاندن و خۆشیا خوە چێدکەتن.

وەرگێران و ئامادەکرنا: سادق سالح (بابێ جەنگوی)

• دکاری هەموو بابەتێن خۆ ببینی ….