دۆستۆیڤسکی – نڤیسەرێ ڕوس – سەبارەت ترسا ئازادبوونێ و ترسا ئازادنەبوونێ، و هەڤدژیا د ناڤا ناخ و دلێ مرۆڤیدا.

نڤیسەر دبێژت: “مرۆڤ د ناڤخوە دا یێ هەڤدژە، هەمان دەم ژی دا ئالۆزە” حەتا هەردو ڕەخنەگرێن ڕوس: “بلینسکی” و میخایلۆفسکی” ڤێ گۆتنا دۆستۆیڤسکی ڕۆن دکن و وەسان هزرکرن ب وێ چەندێ، کو ب تنێ مرۆڤێن هەژار و وەحشگەرایی ب ڤی ڕەنگینە، لێ د ڕاستیدا دۆستۆیڤسکی وێنەیەکی دویتر جودا ژ یێ وان دەینات بەر چاڤێن مە. کو ئەو باشی و خرابییا د ناڤا مە دا، ئەو ئازار و شەڕێ د ناڤا مە دا. دیساڤە دبێژت: “ب کێمی مرۆڤ دو کەسە، هەر چنەبت لایەنێ باش و خراب ب خوەڤە د گرت” لەوا، ڕەدکرنا هەردو ڕەخنەگران ب بەرهەم و شرۆڤەییێن دۆستۆیڤسکی هاتە کرن. نڤیسەر دبێژت: “هەمی شەڕ بەرهەمێ ژینگەهێ نینە، بەلکو ژینگەهـ ب تنێ دشێت گران بکت یان سڤک بکت” ب بۆچوونا نڤیسەری مرۆڤ دشێن ب تەمامەن خوە ئازار و ئەشکەنجە بدن. وەک وی جورێ مرۆڤی یێ دو کەسایەتی ل دۆر خوە گرتی، یێ باش و یێ خراب. چێتبت بزاڤێ بکت کەسایەتییا باش ب سەر کەسایەتییا خراب دا زال بکت، لێ دەما دەروونێ وی فێری کەسایەتییا خراب ببت پتر ژ کەسایەتییا باش، لڤێرێ دا ئازار و ئەشکەنجەدانا مرۆڤی ب دەستێن مرۆڤی بەرەڤ زێدەبوونێڤە دچت، بێکو ژینگەهـ مایێ خوە تێبکت، چونکی ژینگەهـ ب تنێ دشێت ڤی باری، گران یان سڤک بکت، لێ د بنەرەت دا خالا سەرەکی یا ناخێ مرۆڤییە. لەوا، نڤیسەری مرۆڤ یێ قەلەم دای ب مرۆڤەکێ ئالۆز و هەڤدژ ژی.

دۆستۆیڤسکی د دو ڕۆمانێن خوەدا مژارا ئازادبوون و ئازادنەبوونێ د ئازرینت ب فەلسەفییەن، ژ وان ڕۆمانا “نامێن بن عەردی” و ڕۆمانا “تاوان و سزا” پشتی چەندین ڤەکۆلین سەبارەت فەلسەفەیا دۆستۆیڤسکی هاتینە ئەنجام دان، ئەڤ هەردو ڕۆمانێن وی کرنە د ئێک هزرێ دا، یان بێژن کرن تەمامکرنا بەرسڤەکێ دا.

دۆستۆیڤسکی دبێژت: گەر هەستپێبکی تو ئازادی سەرەدەرییەکا دورست و جوان د گەل ڤێ ئازادبوونا خوە بکە. ئەڤ تێکستە و هزرە د زڤڕت بۆ ڕۆمانا وی بناڤێ “تاوان و سزا”
و هەر وەسان دۆستۆیڤسکی دبێژت: گەر هەستپێبکی تو نە ئازادی، بزاڤێ بکە ببییە عاشق! ئەڤ هزرە ژی د زڤڕت بۆ ڕۆمانا وی ژ وان ڕۆمانێن دەستپێکا دیاربوونا وی وەک نڤیسەر، یا بناڤێ “نامێن بن عەردی”

دۆستۆیڤسکی مرۆڤی قەلەم ددت کو مرۆڤ یێ ئالۆزە، ئانکو مرۆڤ یێ ب ساناهی نینە. ژبەر کو مرۆڤ د ناڤا ناخێ خوەدا یێ هەڤدژە، تا وی ڕادەی گەر ئەقلییەتا مرۆڤی بهێتە زمان، دێ ئەقلیەت ب ناخێ مرۆڤی کتە کەنی.

وەک کارێکتەرێ (بێ ناڤ) یێ ڕۆمانا نامێن بن عەردی، هەردەم هەستپێدکر کەسەکێ ئازاد نینە، و ترسنۆکە ژی و حەتا دێمێ خوە ژی ددیت ب دێمەکێ کرێت و نە وەکی چ مرۆڤانە. حەتا وی ڕادەی (ژ ناڤێ ڕۆمانێ دیارە) خوە دیت کو کەسەکە نەوەکی وان کەسانە ئەڤێن ل سەر ڤی عەردی دژین، وەسان هزردکر کو ئەو ل بن عەردی دژیت و ناگونجت بۆ سەر عەردی. حەتا دەما ل سەر ڤی عەردی بزاڤا ژیانەک دورست و باش دکت، وەک مرۆڤەکێ نۆرمال لێ هەر نەشێتن.
بێگومان ئەڤە کێشەیەکا دەروونییە، کو ئەڤ جورە مرۆڤە قەد خوە نابینت مرۆڤەکێ ئازاد و خوە نەشێت مافێ خوە ژی ب دەستڤە بینت، حەتا بمرت ژی دێ ب ڤی چاڤێ سڤک و کرێت خوە بینت، و هەستێن وی ژی دێ خەلکێ وەسان ئینن بەر چاڤێن وی کو خوە خەلکێ ژی ئەڤ مرۆڤە نەڤێت، و ئەڤ مرۆڤە ل دەڤ خەلکێ ژی مرۆڤەکێ نەشرین و بکێر نەهاتییە.

و هەر وەسان کارێکتەرێ ڕۆمانا تاوان و سزا بناڤێ “ڕاسکۆلنیکوف” ب تەمامەن بەروڤاژی کارێکتەرێ ڕۆمانا نامێن بن عەردی بوو، چونکی ب تەمامەن خوە دیت کەسەکێ ئازاد و بێمنەت، حەتا غروورییێ ژی ناخێ وی گرتبوو. خوە هند کەسەکێ ئازاد ددیت حەتا کوشتن ژی ئەنجام دا، لێ ل ژێر فەلسەفەیا بناڤێ “مفا گەرای” ئانکو ئێکێ بکێرنەهاتی بکوژت ژ بۆ هندێ مفا بگەهتە کۆمەلگەها وی، و خوە بینت پێشچاڤ کو کەسەکە دشێت مافان بخوازت و د شییان دا هەیە، ئانکو باوەری ب خوە هەیە.

لێ لڤێرێ ئەمێ مژارێ ڕۆنکن و خوە گەهینن ئەنجامان، باشی و خرابییان؛ دۆستۆیڤسکی عەشقێ دبینت کارەکێ وێرەکانە، کارەکێ جوان و ژێهاتی، لەوا، دبێژت گەر تو ئازاد نینی؛ بزاڤێ بکە عاشق ببی. ئانکو گەر تە شییا عاشقبی ئانکو دێ شێ وێرەک ژی بی. بێگومان مە گەلەک نموونێن ژیواری ژی هەنە کو ل ژێر ناڤێ عەشقێ چەند کەسان وێرەکی دایە خوە حەتا خوە کوشتین ژی. لێ مەرەما مە ئەڤە نینە خوە ژ دەست بدن، دا ئەم ژ مژارێ دەرنەکەڤن مەرەمامە پەیاما فیلەسۆفێ ڕوسە، سەبارەت ئازادبوون و ئازادنەبوونێڤە. کارێکتەرێ ڕۆمانا نامێن بن عەردی ڤیا تۆلێن خوە ژ سێ کەسان ڤەکت کو ل سەر دەمێ قوتابخانێ یاری و تڕانە ب وی کربوون. لێ نەشییا وە بکت، خوە هەردەم مرۆڤەکێ لاواز و شکەستی ددیت، لەوا، هەستێن وی ژی وەلێدکر کو خەلک ژی ب ڤی شێوەی وی دبینن کەسەکێ شکەستی، لاواز و چ پێچێنەبووی. چێتبت تۆلڤەکرنا وی مافێ وی ژی بت، لێ نەشییا وە بکت، نە مرۆڤەکێ نۆرمال بوو، لێ ب شێوەیەکێ نێگەتێڤ – لاواز – ل شوینا تۆلێن خوە ژ وان سێ سەرسەرییان ڤەکت، و نەشییایێ، بەرێ وی کەفتە کچەکا سۆزانی (لەشفرۆش) و چ پەیڤا کرێت و نەشرین ئەو گۆتە وێ سۆزانییێ. ژ لایەنێ دەروونیڤە ئەڤ چەندە وی دەمی ڕویدەت دەما هندی مرۆڤ بهێتە تشتەکێ چارە بکت و نەشێت چارە بکت، ئوتۆماتیکییەن مرۆڤ د حالێ خوە دا د ئازرت و چێتبت دەردۆرا خوە تۆشی کێشە و گرفتان بکت. ئەڤی کارێکتەری ژی وەسان کر، لێ تشتێ باش و چانسێ وی ڤەبووی، ئەو سۆزانییە د وی گەهشت، لەوا، ڤیا وی عاشق بکت، هەر وەکی نڤیسەری گۆتی: “هەستپێبکی ئازاد نینی، بزاڤێ بکە عاشقببی” لێ ب مخابنیڤە کارێکتەری بزاڤ نەکر و خوە نەدیت کەسەکێ گونجای بۆ ڤی کاری، ئەڤە ژی هەر حالەتێ وی یێ دەروونەکێ نە باشبوو، و خوە کێمدیتن و لاواز بوو.
و کارێکتەرێ دی یێ ڕۆمانا تاوان و سزا، ڕاسکۆلنیکۆف بەروڤاژی ڤی کارێکتەری نە ئازاد، وی خوە ئازاد ددیت لێ پا ئازادییەکا ب غروور و زێدەی سنووران! حەتا شییا کوشتنێ ژی ئەنجام بدت، و ئەڤە ژی دیساڤە وێ هزرا نڤیسەری دئینت سەر زمان دەما گۆتی: “گەر هەستپێبکی تو ئازادی، سەرەد