سهرۆك بارزانی بۆ كهنالێ (بی بی سی) عهرهبی:
هیچ هێزهك نهشێت ناسنامهیا ڕاستهقینه یا كهركووكێ ب گوهۆڕیت
سهرۆك مهسعود بارزانی د دیدارهكێ دا ل گهل كهنالێ (بی بی سی) عهرهبی، كو ژ ئالیێ فیراس گهیلای پێشكێشكار و پهیامنێرێ وی كهنالی د گهلدا هاتیه ئهنجامدان، رۆناهی خسته سهر چهندین بابهتێن ههستیار ههر ژ ئهگهرێن سههلدانا ناكۆكیێن مهزههبی پشتی ژناڤچوونا ڕژێما ئیراقێ ل سالا 2003 و دووپاتكرن ل سهر ناسنامهیا كهركووكێ و چهند پرسێن دی، كو تێدا دووپاتی ل ناسنامهیا باژێرێ كهركووكێ كر.
دهقێ دیدارا سهرۆك بارزانی ل گهل كهنالێ (بی بی سی) عهرهبی:
بی بی سی عهرهبی: هوون ل بهراهیا وان سهرۆكان بوون كو ل دووماهیا سالا 2002 بۆ ههوه هاتیه ئاشكراكرن و ههوه ههست ب ڕژدیا بڕیارا كۆچكا سپی كری ب ئهنجامدانا هێرشا لهشكری ل سهر ئیراقێ پشتی سهرهدانهكا نهێنی یا ههوه بۆ واشنتۆن، پشتی وێ چهندێ چاوان بهرههڤی هاتنه كرن بۆ خوهگونجاندنا ههوه ل گهل ڕهوشا نوو و چاوان ههوه خوه بۆ بهرههڤكر؟
سهرۆك بارزانی: ل مهها نیسانا 2002 داخوازنامهیهك گههشته من و مام جهلالی بۆ سهرهدانا واشنتۆن و ب سهرهدانهكا نه ڕاگههاندی چووینه واشنتۆن، د چارچۆڤهیێ سهرهدانا مهدا بۆمه هاته دووپاتكرن كو بڕیارا ژناڤبرنا ڕژێما ئیراقێ هاتیه دان، چ ئهم تێدا پشكدار بین یان نه، مه ژی پێشنیازكر كۆمبوونا ئالیێن ئۆپۆزسیۆنا ئیراقی بهێته گێران و ئهو ڤالاتیه ژی بهێته پڕكرن كو پشتی ژناڤبرنا ڕژێمێ دروست دبیت. ڕازیبوون ل سهر وێ پێشنیازا مه هاته كرن، ل دهمێ زڤرینا مه مه ل لهندهن ئهو پێشنیازه گههانده ئالیێن ئۆپۆزسیۆنێ و ڕێككهفتن هاته كرن ل سهر گرێدانا كۆنگرهیێ لهندهن بۆ ئالیێن ئۆپۆزسیۆنا ئیراقی ل دیسێمبهرا سالا 2022.
بی بی سی عهرهبی: بهری ل سهر بابهتێ كۆنگرهیێ لهندهن ب ڕاوهستین، بهری وی دهمی د ڕێكا زڤرینا ته ژ واشنتۆن، بۆچی ته سهرهدانا دیمهشقێ كر؟
سهرۆك بارزانی: پێدڤی بوو ل وی دهمی دۆست و ههڤپهیمانێن خوه ببینین بهلێ مه ههموو هووردهكارێ پێ نه ڕاگههاندن بهلێ مه پێ ڕاگههاند كو بڕیارا ئێكلاكهر هاتیه دان بۆ ژناڤبرنا ڕژێمێ. ئهم ژی وهكو بزاڤهكا كوردی و ئۆپۆزسیۆنهكا ئیراقی پێدڤی بوو مه ههلویستهك ههبیت بهرامبهر وێ پێشهاتهیا مهزن و مهترسیدار. پشكدار ببین و مه ڕۆل ههبیت. ههكه مه پشكداری نهكربا مه نهدزانی چارهنڤیسێ ئیراقێ و چارهنڤیسێ بزاڤا كوردی وهكو ئۆپۆزسیۆن دێ چ لێ هێت.
بی بی سی عهرهبی: بهرسڤا سهركردایهتیا سووریێ بۆ ههوه چ بوو ل وی دهمی؟
سهرۆك بارزانی: د بنهرهتدا وی دهمی ململانێیهكا دژوار د ناڤبهرا بهغدا و دیمهشقێ دا ههبوو كو دو بهرهیێن حزبا بهعسن، گۆمان د وێ چهندێ دا نینه، ئهوان دخواست ڕژێم بهێته ژناڤبرن، بهلێ ترس ژ قۆناغا پاشتر ههبوو. ڕژێما سووریێ گۆمان ل بابهتێ ههبوو كو تنێ فشارهك بیت یان ژی بابهت ژ ئالیێ كۆچكا سپی هیچ ڕژدیهك تێدا نهبیت. بهلێ بابهت ههموو بۆ ئۆپۆزسیۆنا ئیراقی یا وی دهمی هاته هێلان كو قۆناغا داهاتی یا ئیراقێ قۆناغا ئێمناهیێ و سهقامگیریێ و پهیداكرنا پهیوهندیێن ئاشتیانه و باش یێن جیرانیێ ل گهل سووریێ و وهلاتێن دی.
بی بی سی عهرهبی: پشتی وێ چهندێ هوون چوونه لهندهن و كۆنگرهیێ لهندهن ههوه گرێدا ل دیسێمبهرا 2002، ل وی دهمی د چارچۆڤهیێ ڕوونشتنێن كۆنگرهیێ لهندهن ئهو ترسه ل دهف ههوه دروست بوو كو پاشهڕۆژ ب وی جۆری یا گهش نابیت كو پێشبینی بۆ دهێته كرن؟
سهرۆك بارزانی: كۆنگره د بنهرهتدا بۆ وێ چهندێ هاته گێران كو ئهو ڤالاتیا پشتی ژناڤبرنا ڕژێمێ پهیدا دبیت بهێته پڕكرن. پتریا ئالیێن ئۆپۆزسیۆنێ د كۆنگرهی دا پشكداربوون ب ڕاستی ژی ل ڕۆژا دووماهیا كۆنگرهی من ههست كر كو ئاراستهیهك بۆ تۆلڤهكرنێ پشتی ژناڤبرنا ڕژێمێ یا ههی نهكو ئاشتیا نیشتمانی یا ڕاستهقینه و ڤهكرنا بهرپهرهكێ نوو.
بی بی سی عهرهبی: شهڕی ل 20 ئادارا 2033 ێ دهستپێكر و ڕژێما سهدامی د دهمهكێ كێم دا هاته ژناڤبرن، ههر ل وی دهمی ههست ب وێ چهندێ هاته كرن كو پاشهڕۆژا ئیراقێ یا گهش نینه وهكو ئهمریكا وئالیێن ئۆپۆزسیۆن سۆز بۆ دای. كێماسی د چ دا بوو؟
سهرۆك بارزانی: كێماسیێ ژ وێ دهستپێكر كو هێزێن ئهمریكی بۆ هێزێن داگیركهر هاتنه گوهۆڕین و ئهڤه بوو كێماسیا مهزن.
بی بی سی عهرهبی: ئهمریكا ههتا چ ئاستهكی یا بهرپرسیاره، ههروهسا ئهو بڕیارا بلهز یا پۆل پرێمهر دهركری كو بوویه ئهگهرێ تێكچوونا زێدهتر یا ڕهوشێ؟
سهرۆك بارزانی: ژناڤچوونا ڕژێمێ ژناڤچوونا سهرجهم جۆمگێن حوكمڕانیێ بوو، ژناڤچوونا ههموو دهزگههێن دهولهتێ بوو بهلێ پلانهك ههبوو بۆ پڕكرنا ڤالاتیان و پێكئینانا حوكمهتهكا دهمكی، بهلێ تووشی حێبهتیێ بووین ب دهركرنا بڕیارهكێ ژ جڤاتا ئاسایشێ ب داگیركرنا ئیراقێ، داگیركرن ژی ههر وهكو برێمهری ب مه ڕاگههاندی (پهیڤهكا جوان نینه)، بهلێ وی وهگوت. بهلێ پێدڤی بوو مامهلێ د گهلدا بكهین. داگیركرنێ سهرجهم ڕێككهفتن ههلوهشاندن ههتاكو كۆنگرهیێ لهندهن ژی و بۆ ئهگهرێ دروستبوونا ههموو وان كێشهیێن ل قۆناغا باشتر دروست بووین.
بی بی سی عهرهبی: ههوه نه دشیا برێمهری د ئاستهكی دا ڕابگرن؟
سهرۆك بارزانی: نهخێر، ئهو وی هندهك ئالی لبهرچاڤ وهرگرتن، ئهو حاكمێ ڕهها بوو ههر بڕیارهكا حهز ل سهر ههبا دهردكر.
بی بی سی عهرهبی: مامهلهیا حزب و ئالیێن شیعی ل گهل ڕهوشی د وی دهمی دا چاوان بوو؟ ههتا چهند هۆكار بوو بۆ دروستبوونا دووبهرهكیا سوننه و شیعهیان، كو وهكر سوننه پاشی پهنایێ بۆ توندوتیژیێ ببهن؟
سهرۆك بارزانی: ل شوینا ئاشتیا نیشتمانی و ئاڤهدانكرنا دهولهتێ و مفا وهرگرتن ژ دهلیڤهیهكا نوو بۆ ئاڤهدانكرنا ئیراقا نوو و فیدرالی و دیموكراتی، ئالیێ ئیراقی پهنا بره تۆلڤهكرنێ، ب ڕاستی ڕهوش گهلهك یا كارهسات داربوو.
بی بی سی عهرهبی: بۆچی كورد ل گهل وی سیستهمێ نوو یێ دهستههلاتێ ل ئیراقێ مان؟
سهرۆك بارزانی: مه هیچ دهمهكی پشتهڤانیا وی سیاسهتێ نهكریه، كو پشتی وێ قۆناغێ ژ ئالیێ حزبێن شیعی و ههتا یێن سوننی ژی هاتیه پهیڕهوكرن و بهرپرسیارهتیا وێ قۆناغێ د ستوویێ وان ههردو ئالیان دایه، ئانكو ههردو ئالیان بوهژاندنا ڕهگهزی ئهنجامدایه، بهلێ ژ بهر كو دهستههلات د دهستێ شیعهیان دا بوو، لهوما بهرپرسیارهتیا مهزن ژی دكهڤیته ستوویێ وان.
بی بی سی عهرهبی: ب دیتنا ته ههتا چ ئاستهكی هاتنا (قاعیده) و ههژمارهكا زۆر یا ڕێكخراوێن دی دهلیڤه ژ پهیڕهوكرنا وێ سیاسهتێ دیت و چاوان بهرهیێ سوننی هاتنه گوهۆڕین بۆ (قاعیده) و ڕێكخراوێن توندڕهو؟
سهرۆك بارزانی: ب پشتڕاستی ڤه كریارێن تۆلڤهكرنێ و پشت گوه هاڤێتنێ و ههموو ڕێكارێن دی یێن ههڤشێوه، ژینگهههكا گهلهك گونجای بۆ تیرۆرستان و ڕێكخراوا (قاعیده) پهیداكر و شیان بهێنه د ناڤ ئیراقێ دا و ل دهڤهرێن سوننی جهگیر ببن.
بی بی سی عهرهبی: ب ڕاشكاوی دێ ڤێ پرسیارێ ژ ته كهم، د دهمهكی دا تو ئالۆزیێن دهڤهرێ و ههرێمی دزانی، ته پشكهكا ژیێ خوه ل سووریێ بوراندیه، ههتا چ ئاستهكی سووریێ ڕۆلهكێ خراب د وان سالان دا گێرا، مهبهستا من سالێن دهستپێكا داگیركاریا ئهمریكا ل سهر ئیراقێ، ب ڕێكا ڤهكرنا سنووران و ڕێدان ب سهدان و هزاران شهڕكهران بۆ دهربازبوونێ بۆ ناڤ ئاخا ئیراقێ؟
سهرۆك بارزانی: ههژمارهكا زۆر یا تیرۆرستان ژ ڕێكا سووریێ هاتنه دناڤ ئیراقێ دا گومان د وێ چهندێ دا نینه و پاشی ئاگر بۆ وان ب خوه ڤهگهریا.
بی بی سی عهرهبی: د وی دهمی دا دهلیڤه پهیدابوو كو دیدارهكێ ل گهل هشیار زێباری وهزیرێ دهرڤهیێ ئیراقێ ل وی سهردهمی ئهنجام بدهم، وی باسێ وێ ناكۆكیێ كر كو د بۆچوونێن سووریێ و ئیرانێ دا ههبوون سهرهرای وێ ههڤپهیمانیا ستراتیژی ئهوا د ناڤبهرا وان ههردو وهلاتان دا ههی، بهلێ وان ناكۆكی د چاوانیا مامهلهكرنێ دا ل گهل ڕهوشا ئیراقێ دا ههبوو، نوكه و پشتی دهربازبوونا 20 سالان ل سهر داگیركرنا ئیراقێ چاوان پشتڕاست بین ژ وێ چهندێ كو بهلێ ڕاست بوو ئهو د ناكۆك بوون د وێ پرسێ دا؟
سهرۆك بارزانی: ب بۆچوونا من جۆرهكێ ههماههنگیێ دناڤبهرا ئیرانێ و سووریێ دا ههبوو بۆ لێدانا هێزێن ئهمریكی.
بی بی سی عهرهبی: هێزێن ئهمریكی ل سالا 2011 ژ ئیراقێ هاتنه ڤهكێشان و ڕهوش جارهكادی تێكچوو، هندهكا ئهگهر زڤراند بۆ پهیڕهوكرنا سیاسهتێن نوری مالكی سهرۆك وهزیرێن ئیراقی ل وی دهمی، بهلێ ڕهوشا ئهمنی ب تمامی وێران بوو ل سالا 2014 و قاعیده ژی ب بهرگهكێ نوو و ب هێزتر ڤهگهریا؟
سهرۆك بارزانی: پشتی خوهڤهكێشانا هێزێن ئهمریكی ل 2011 ڤالاتیا ئهمنی دروستبوو، لهشكرێ ئیراقێ ژی د وی ئاستی دا نهبوو كو وێ ڤالاتیێ پڕبكهت. ئیرانیان ژی پشكهكا مهزن یا وێ ڤالاتیێ پڕكر. ئهڤجا چ ب شێوهیهكێ ڕاستهوخوه بیت یان ب ڕێكا ههڤپهیمانێن خوه و ئهو گرۆپێن كو ب شێوهیهكێ ڕاستهوخوه ب ئیرانێ ڤه د گرێدای. دهمێ هاتینه دناڤ مووسلێ دا ب ڕاستی ب گۆرهی پێزانینێن مه ڕووداوهكا شوكهێنهر بوو بۆ ههموویان. داعشێ پلانا وێ چهندێ نهبوو مووسلێ داگیر بكهت بهلكو پلانا وێ ئهوبوو چهند ئهندامێن خوه ژ زیندانا بادووشێ رزگار بكهت. دخواست چهند بهرهیهكێن شهڕی ل مووسلێ مژوول بكهن تاكو وێ پلانا خوه بجهبینیت لێ لهشكری شكهستن ئینا. ئهو لهشكرێ ناتۆی ب 10 سالان دروستكری ب 10 دهمژمێران دیار نهما. پاشی ئاراستهیا خوه بهر ب مه گوهۆڕی. لهشكرێ ئیراقێ ل سهر بنهمایێ پێگیریا نیشتمانی نههاتبوو پێكئینان ئهوژی هۆكاربوو كو داعش كونترۆلا پتریا ئاخا ئیراقێ كری. بێگومان خهلكێ مووسلێ ژ ئهگهرێ بكارئینانا سیاسهتا تائیفی دژی وان هاریكاریا داعشێ كر ههتاكو داعش وهكو رزگاركهر ههژمارت و پاشی زانی ئهو رزگاركهر نینن بهلكو كارهساتن. بیگومان داعشێ ب شیانێن مهزن هێرش ل سهر مه كر كو چو ههڤسهنگی نهبوو د شیانێن لهشكری د ناڤبهرا پێشمهرگهی و داعشێ دا ب ڕێكا وی ههموو چهك و كهرهستێ ژ ههردو لهشكرێن ئیراقێ و سووریێ بۆ بجه مای. تنێ ژ لهشكرێ ئیراقێ هزار و 700 ترۆمبێلێن گولهنهبڕ ژ جۆرێ ههمهر بدهست كهفتبوون ههروهسا تۆپ و چهك و كهرهستێ لهشكری ل دهستپێكێ گهلهك سهخت و دژوار بوو بهلێ پێشمهرگه و خهلكێ كوردستانێ د خۆراگر و وێرهك بوون.
بی بی سی عهرهبی: رزگاربوونا ئیراقێ ژ دهستێ داعشێ ئهستهم بوو ههكه هێزێن ههڤپهیمان دووباره نه زڤریبان و پشكداری نهكربا ب ڕێكا تۆپبارانكرنا ئهسمانی و پێزانینێن ههوالگیری ل سالا 2015. بۆچوونا ته بۆ وی بابهتێ چیه؟
سهرۆك بارزانی: نابیت ئهو ڕاستیه بهێته ماندهل كرن ههڤپهیمانان پشتهڤانیهكا مهزن كر ب تایبهت پشتهڤانیا ئهسمانی، ئهوا پهیوهندیدار بیت ب مهڤه پێشمهرگهی بهرگریهكا پههلهوانانه كر و یێ وێرهك بوو د بهرگریكرنێ دا. بهلێ ههكه پشتهڤانیا ئهسمانی یا ههڤپهیمانان نهبا ڕاسته دا زیانێن مه پتر بن و سهركهفتن ل سهر داعشێ دا بیته ئهركهكێ دژوار و دا شهڕ یێ درێژخایهن بیت.
بی بی سی عهرهبی: ئایا هۆكاره بۆ وێ چهندێ كو تاكو نوكه ژی تو ڤهكێشانا هێزێن ههڤپهیمانان ب تمامی ل ئیراقێ ڕهت دكهی، كو ئهو داخوازیا پتریا ئالیانه ل بهغدا ب تایبهت ئهو ئالیێن ب سهر ئیرانێ ڤه؟
سهرۆك بارزانی: ب پشتڕاستی ڤه ههكه هێزێن ههڤپهیمانان ب تمامی ژ ئیراقێ بهێنه ڤهكێشان، داعش دێ ب هێز زڤریت. نوكه ژی یێن ماین. ئهوێن داخواز دكهن هێزێن ههڤپهیمانان ژ ئیراقێ بهێنه ڤهكێشان وێ ڕاستیێ دزانن بهلێ موزایهدهیا سیاسی و نیشتمانی ب وی بابهتی دكهن.
بی بی سی عهرهبی: ههوه بڕیارا ڕیفراندۆمێ دا و ههلویستێ ههوه یێن ڕۆهن و ڕاشكاوانه بوو كو ئهستهمه پهیوهندی ل گهل بهغدا ب وی شێوهی بهردهوام بن و ههوه چهندین هۆكار ژی دیاركرن و ههوه ئاماژه ب وێ چهندێ ژی دا كو ئیراق بهر ب وهلاتهكێ مهزههبی ئایینی دچیت. وێ ئهزموونێ بۆ ههوه چ هێلا؟
سهرۆك بارزانی: بابهت ببوو ململانێ ل سهر ئێرادێ، ههموو ئالیان دخواست ئیرادهیا مه بشكێنن، ئهڤه هۆكارێ سهرهكی بوو بۆ خۆراگریا مه. ڕاسته گهلهك بزاڤ دژی مه هاتنه كرن بهلێ ئهم د خۆراگر بووین و ب سهركهفتین، ئهو هێرش مه ڕاوهستاند كو ل ئۆكتۆبهرا 2017 ل سهر مه هاتیه كرن، كهركووك ژی چو جاران نه دكهفت، ههكه ژ ئهگهرێ خیانهتا ئالیهكێ دیاركری نهبا، بهلێ ئهڤه یا دهمكی یه، چونكه هیچ هێزهك ل ڤێ جیهانێ نهشێت ناسنامهیا ڕاستهقینه یا كهركووكێ ب گوهۆڕیت.
بی بی سی عهرهبی: بۆچی پێداگربوون ل سهر ڕیفراندۆمێ سهرهرای نهبوونا هیچ سۆزهكا ڕژد ژ ئالیێ ئهمریكا ڤه كو دێ ل گهل ههوه ڕاوهستیت؟
سهرۆك بارزانی: مافهكێ ئاسایی یێ ههر مللهتهكێ یه، ب خوه بڕیارێ ل دۆر چارهنڤیسێ خوه بدهت، ههتاكو ئهو چهنده ژی بۆمه ب ڕهوا نهدیت و كینهكا مهزن ههبوو بهرامبهر مه، ئهو كینه زێدهتر بوو و هاته گوهۆڕین بۆ شكاندنا ئیرادهیا گهلێ كورد، لهوما مه ژی ههلویستهك نیشاندا كو چو جاران ژێ پهشێمان نابیت.
بی بی سی عهرهبی: ب دیتنا ههوه ئیراق هێشتا بهر ب وهلاتهكێ مهزههبی دچیت؟
سهرۆك بارزانی: ئهو ئیراقا نوكه دبینین ئهو ئیراق نهبوو كو مه هیڤی بۆ دخواست پشتی ژناڤچوونا ڕژێمێ و ژ پێخهمهت وێ چهندێ ژی دا مه خهباتكری كو ههتا بهری ژناڤچوونا ڕژێمێ. بهلێ نوكه دهلیڤهیهك ههیه كو ل بن سیبهرا حوكمهتا نوكه ب سهرۆكایهتیا محهمهد شیاع سودانی دروستبوویه، دهلیڤهیهك ههیه بۆ دروستكرنا وان ئالیێن كو پێدڤیه بهێنه دروستكرن.
بی بی سی عهرهبی: دووماهی پرسیار، پشتی ڕیفراندۆمێ برینهكا مهزن دروستبوو ئایا ئهو برینه چێبوویه پشتی ههوه ل گهل پشكهك ژ وان سهركردێن ئیراقێ دیدار ئهنجامداین كو هندهك ژوان فهرماندهیێن هێزێن چهكدار بوون ل دهمێ هێرشكرنێ ل سهر كوردستانێ، ئایا ههوه ئهو برینه چێكریه؟
سهرۆك بارزانی: بهری ههموو تشتهكی مه پرهنسیپهك ههیه كو ئهم خودان دۆزین و چو جاران داگیرانێ ل سهر دۆزا خوه یا ڕهوا ناكهین و چو جاران ژی داگیرانێ ژ وان پرهنسیپان ناكهین بهلێ ئهو سیاسهته و ڕهوشه هندهك دهمان د شهڕی دا ل گهل ئالیهكی یان كهسهكی بهلێ قۆناغهك دهێت كو نهچاری دانوستاندنان د گهلدا بكهی.
بی بی سی عهرهبی: ههروهكو ئهوا ل گهل سهدام حسێنی روودای؟
سهرۆك بارزانی: بهلێ.. ئهو ڕهوشه، بهرژهوهندیا وهلاتێ و خهلكی حوكمی دكهت، ئانكو بابهت كهسی نینه و گرفتا كهسی نینه ل گهل كهسهكێ دیاركری، مه دۆزهك ههیه هندهك جاران پێدڤیه بهرگریێ ژێ بكهین و قوربانیێ ژ پێخهمهت بدهین هندهك جاران ژی نهچارین دانوستاندنێ ل گهل ئالیێ بهرامبهر بكهی بۆ وێ چهندێ چارهسهریا سهركهفتی بۆ پرسان ببینین.
وهرگێران ژ زمانێ عهرهبی: حهمزه رهزیكی
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.