نڤیسینا: وەفا ئەحمەد
وەرگێڕان: كەمال كوردی
پارچە تەختەیەك دئینن مینا برانكاردێن خەستەخانەیان، دایك هاوار و قیژییان دكەت، ل سەر پارچە تەختەی وێ درێژ دكەن، باران ئا دباریت ، ئەسمان بروسییان لێددەت و زەلامێن مالباتێ ئەڤ سەر و ئەو سەرێ پارچە تەختە گرتییە و مینا ڕزگاركەرێن دلوڤان و دلسووز ل ژێر بارانێ ب نیگەرانیڤە ژنكێ ڤەدگوهێزن ئەو ژی ب پێیان د ڕێكەكا درێژ هەیا دەرمانخانەیێ و نوژداری.
هەلبەت ئەڤ ڕەوشە هەتا وی دەمی ئا ڕاستە كو چوو پیرەك و یان ژی ژنێن دان عەمر نەبن هەتا كو ب چەندین میلان د بن بارانێدا ڕێكێ ببڕن ژ بووی كو زارووكەك ل دایك ببیت.ژیانا كوچەراتییێ دویر بوو ژ ڤان فەنتازیایێن پاژێڕان و نوژدار و ئوودەیا نەشتەرگەرییێ و ئاگەهداربوون ژ هەیڤ و ڕوژ و دەما زاروك بوونێ.
ژ بوو ئالیكاریا دەیكان بۆ زارووك بوونێ ب تەنێ ژنێن پیرەك هەبوون یان ژی ژنێن دان عەمرێن شارەزا ل ڤێ ئێش و دەردێ، هەندەك جار ژی دەرمانخانەیەكا ناڤا دەشتێ ب كێمترین ئیمكانیاتا و ل دویڤ بوورینا چەند دەمان زاروو ل دایك دبوو و چاڤێن خوە ب سەر دونیایێ ڕە ڤەدكرن و هەر ب لەز و ئوو دەموودەست هەر ل دەستپێكا ژ دایكبوونێ ب ڤی بارێ زاوزێ كرنێ ب ل دایكبوونا خوە ژ بوو جیهانا پڕ سەرهاتا عەشایرێن كوردی دهات بانگێشت كرن.
هەلبەت با ئەڤە ژی بهێت گووتن كوو ئەڤ زایین و ژ دایكبوونا ئاورتە چوو جارا ژ ژیانا ژنێن كورد نەهات ڕاكرن ل دەما ئەو ل باژێر و یان گوندان ژی بجێھ بوون یان دەما كوو ل سەر زەڤییان دخەبتین یان ژی ل دەما شەڕ و ئەنفالان و ئان دەما ئاواره بوون و ب دیل گرتنا وان د شەڕ و جەنگاندا و ئوو دناڤا كەمپ و ئوردوگەهێن وان دا ئەڤ ئێش و ئازارە د گەل وان دا مایەڤە و دگەل وان درێژە كێشا. ئەو ریسالەت و پێخەمبەریا دایكبوونێ بوو كو د بن هەر شەرت و مەرجەكیدا ل سەر ملێن ژنێن كورد بوویە.
هەر ل كەڤندا ژنێن كورد تەنها ئەندامێن مالباتێ بوونە كو ب هەلاتنا ڕوژێ هشیار دبوون و ژ خەوێ ڕادبوون، ئوو ب ڕح و جانێ خوە ل خزمەتا مالباتێدا بوون. ژ بوو زاروكان دایكاتی دكر، ژ بو هەڤژینێ خوە هەڤژینتی و هەر وەسا پاراستنا هێمناتی و ئاسایشا ڕۆحی و دەروونی یا مالێ ل سەر ملێن وێ بوون و داوی كەسیش بوو كو ب شەڤ د دەمەك درەنگ فانووس و چرایا مالێ دتەمراند و دڕازا(دنڤست). د یاسایا كوچەراتی و عەشایرتیدا ئێن كوردی ژن ،سالار و مەزنێن ژیانا كوچەرایەتی و عەشایرتی بوون، ژنان پڕ گرنگترین دەورێ خوە د جڤاكا عەشایری و دیروكا كوردیدا دگێڕا.
د سیستەم و ژیانا كوچەرایەتیدا كوو مال هەردەم د هاتن و چوونێدایە(هەردەم دهەڕێ و ڤەدگەڕێ)ژن ڕامانا پەناگەھ و ناسنامەیا مالباتێیە. د ڤێ سیستەمیدا كو دەركەتنا وێ د تەڤگەڕێدایە، ئەڤ تەڤگەڕا( حەرەكە) بەرەڤ پێشە ڕوژێ(داهاتوو)ب تنێ ب ئامادە بوونا ئافرەتێ و ب پشت قاییمیا هێز و شیانێن وێ چێدبە.
گەلوو ئەگەر ئەم ژ بوو ژیاننامە و بایوگرافیا زەلامێن شۆڕشگێڕ و خەباتكار و پێشمەرگێن كورد ل دژی ئیستیعمار و داگیركەران ڤەگەڕێین،دبینین كوو هەبوون و ئامادەبوونا هەڤژینێن ب توانا و ڕەوشەنبیر ڕوولەك گرنگ و ئەرێنی و كارتێكەر هەبوویە د پەرتووكخانەیا دیروكا خەباتێن ئازادیخوازی و شۆڕشگێڕییا واندا.د وی دەمیژی دا ژن ب هێز و شیانا ب ڕێڤەبرن و ئیدارەدانا پڕ كاروبارێن مالباتێ ئان ژی هۆزا خوە مل ب ملێ زەلامان خەبات كرییە و ئەركێ خوە دیتییە.د نهادا و ئیڕۆ كومەلگەھ و جڤاكێن كووچەر و عەشایر ب كارتێكرنا هێزا مۆدێرنیتە زێدەتر دگەل ژیانا باژێر نشینی و گوند نشینییێ خوە گوهڕاندییە و ئەڤ گوهڕینەش زێدەتر د ئاستێ ژیانێدا بوویە ، مینا تەندروستی و ساخلەمی و خویندەوارییێ. ژیانا ژنان ژ كەڤن شووپی و شێوەیێ باب و كالان بۆ شێوەیێ نووژین گوهڕایە. باندوور و كاریگەریا ژیانا مۆدێرنیتەیێ و زێدە بوونا تێكەلیێن كومێن نە مالباتی د جڤاكبوونا مۆدێرن دا دگەل دەستخستنا هێمانێن ناسنامەیا مۆدێرن و نووژین ئا ژنان ب زێدە كرن و بلندكرنا خویندن و هەلسووكەفت كرن د جڤاكێن كاركرنێدا ڕول و دەورەك پڕ ڕەنگتر د جڤاكێدا وەرگرتییە ئوو دگەڵ وێ ژیدا بێگوومان شێوازێ ژیانا ژنان ژی گوهڕانكاری و گوهڕین ب سەردا هاتینە ئوو لدویڤ گەلەك گوهڕین و گوهارتنان پێناس و ناسنامەیا تاكەكەسی و جڤاكیا وان ژی گوهڕین ب سەردا هاتنە. ئەڤ گوهڕینە ب خوە ژی زۆر جاران بوویە سەبەبا پەڤچوون و ناكوكی د ڤەدیتن و پەیدا كرنا ناسنامەی د ڕەهەند و ئالییێن فەردی و كولەكتیڤدا( ب كوم).پێدڤیا بالكشاندنا ناكووكیان د ناسنامەیێ دا د دەمەك دیار بیت كوو گوهڕینێن ب لەز ئێ سەردەما نوو ل بەر چاڤ بگرین.
زێدەبوون و پەڤچوون د ناڤا سەروكانییێن ناسنامەیی د ڤی سەردەمێ نهادا، مرۆڤ و لدویڤدا ژی جڤاكێ مە ڕووبڕوویێ هەنەك مەرج و بارێن تایبەت دكەت، ئێڕۆ ژن نەك وەكوو پرسگركەك جیهانی بەلكو دناڤا پەڤچوون و ناكوكییێن دناڤبەرا كەڤنەشووپی و مودێرنیتەیێ دانە و جڤاك و كومەلگەها كوردی ژی ب دەر ژڤێ نینە. كەچ و ژنێن مە د پشكداربوونێن سیاسی و جڤاكی د دەورو ڕوولا مودێرن و نە كەڤنەشوپی پڕڕەنگتر خویا دكەن و وەسا دهێن نیشان دان، لێ ب ڕاستی نە وەسایە ئوو مەسەلە تشتەك دییە، دەما كوو د موزەخانەیا نیشتیمانیا بارزان پێنگاڤان دهاڤێژی بێی كوو بخوازی ب دیتن و مەیزە كرنا دیروكا ڤێ ناڤەچەیێ هێز و دەستهەڵات و شیان و زاناییا ژن مەیزە دكەی و دبینی كو ل دیروكا بووریا مە كوو زێدە ل پێشتر ل سەردەمێ خوە بوویە و دەرو و ڕوولا ژن و دایك د دیروكا خەبات و شوڕەشێن كوردی هەر لكەڤندا بەرەڤ جیهانا مودێڕنا ئیڕۆ دسەلمینیت.
ژن د جڤاك و كومەڵگەها نهادا خوەدی جێوازی د دەور بینین و داخوازییێن جڤاكی و مالباتێ وجیهانێنە،ئەڤە ژی ل دەمەكدایە كوو دمالباتێ دا ژبەر هەبوون و سووز و عاتیفە و پەیوەندییا خوینێ دناڤبەرا واندا هێشتا ڕهو ڕیچالێن كەڤنشووپی كێم یان زۆر یا پاراستییە، ژ ئالییەكێ دیڤە گوهڕینێن نها د جڤاكیدا ژ ئەگەرا دیاردەیێ جیهانی، هن خوەست و داخوازییێن تایبەت دخوازیت كوو هن جارا د گەڵ خوەست و داخواز و یاسایێن مالباتێ د پەڤچوونێدانە و دژ ب ئێكن. ژنا ئیڕۆ د ناڤبەرا كێشمەكێش و جڕە و پەڤچوونان تووشی جێوازیا دەورو و ڕوول و داخوازی و خوەستكان بوویە.
دگەل گوهڕینێن ئابووری و پشكدار بوونا ژنان د كارێن دەرامەتدار،زێدە بوونا دەرفەتێن فێركاری و فێربوونێ ئوو خویندن و زێدە بوونا هەژمارا كۆمبوونان و گروپ و دەستەیان، زێدە بوونا سەرچاوەیێن چێكرنا ناسنامەی بۆ كەچ و ژنان و نڤشێ پێشە ڕوژێ د گەڵ خوە ئینایە. ئەڤ پروسەیە كارتێكرنەك كویر ل سەر جڤاكی دەینایە لێ ئەوا كوو دیار و ئەشكرایە ئەڤەیە كوو ژن د ناڤەندا گەرم و ب تینا مالباتێ پێناس و ناسنامەیا ڕاستەقینەیا خوە ب دەستڤە دئینیت ئوو مالبات،سەروكانی و چاڤكانیا سەرەكی ئا ناسنامەسازیە ژ نڤشێ پێشەڕوژا مە.
دەرامەت و كەدا ب دەستڤە ئینانا شوغل و پیشەی ئوو خوە زەوجین ژی بەش و پشكەك بچووك ل پێناسە و ناسنامەیا سەرەكی پێك دئینیت،هەژی گوتنە كوو د پێكهاتەیا كەڤنەشووپی دا جێوازییێن ڕەگەزی و سێكسی دناڤبەرا ژن و زەلامیدا هەیە و ل ژێر كارتێكەریا ڤێ پرۆسەیێ، زانین و هایداربوون و خوە خویندنا ژنان ژی تا نها كەتیە بن پرسیار. ژنان نیڤیا جڤاكی پێك ئینایە و بناخە و مانەڤەیا مالباتێ هەر ل كەڤندا و ل دێر زەمەن تا نها ل سەر مل و ئەركێ ژنان بوویە.لێ پڕ گرنگترین دەورێ وان د مالباتێ دا دەیك بوونا وان بوویە و دەیكبوونا وانە.
دەیك بوون ب واتایێ لسەر ملێ خوە دانانا ساخ و سەلامەتی و تەندروستیا ڕۆحی و دەروونی و پاراستنا مالباتێ ئوو فێركرنا ڕێك پێكی و پەروەردە كرنا ڕح و دەروونێ زاروكییە و ڤێجا ئەڤە دەستپێكا ناسنامەسازییە ژبوو زاروكان ل ناڤا مالباتێدا كوو دەورەك بنەڕەتی هەیە د پەروەردەكرن و فێركرنا نڤشێ پێشە ڕوژێ.ژن و دایكێن ڕەوشەنبیر ب ئاموور و كەرستێن چاند سازی و چێكرنا كلتوورێ ناسنامە سازییێ دێ بنە هوكارێ شێوەگرتن و چێبوونا مەسەلە و بابەتێ پێناسە و ناسنامەیا گەل و میللەتێ خوە د جڤاكێن مرویی و مرۆڤاندا.
جلوبەرگێ كوردیا ڕەسەن، چەك و تڤەنگ و سیاركاری(هەسپ سیاری)ئوو كەرستێن خوە ڕازاندنا زەلامان، حەزێن جوان ناسی ژ نڤشێ بووری و كەڤن ژ بو نڤشی نها ڤەدگوهێزیت ئوو جێوازیا فەرهەنگی و چاندی و كلتووریا میللەت و نەتەوەیەكی د گەڵ نەتەوەیێن دی نیشا ددەت.بالا خوەدانا ناسنامە و دیروكا میللەتەك ئووو ل جەم هەڤ دانان ڤان بابەتان ژ بوو بیرئانینا دیروك و چاند و كلتوور كوو نابت بهێت پشت گوھ ئێخستن و ژ بیركرن ئووو هەروەسا نڤشێ پێشەڕوژێ كوو نابت ببیتە قوربانیێ پەڤچوون و كێشمەكێش و بەرچێل گرتنێن ناسنامەیی.دروستكرنا چاند و كلتوور و هایداركرنا ڤی نڤشی دڤێت كوو ل كارێن هەرە د پێشدا ئێن پەروەردە و فێركرنا لاو و تولازان بیت ،هەیا كوو د ناڤا ڤێ لەزاتیا گوهڕانكارییاندا و گوهڕینێن ب مودێرنیتە بوونێدا نەبنە قوربانییێ بێ ناسنامەیی بوونێ و ئەڤ هزر و بیروكەیا دروستكرنا ڤێ سازییا موزەخانەیا نیشتیمانیا بارزانی و پشتەڤانی كرنا موزەخانەیێ ژ ئالییێ خانما هێژا((دەیكا حەمایل)) هونەرا دەیكەكا دلسوز ژ بوو نڤشێ پێشەڕوژ و داهاتی ئێ میللەت و نەتەوەیێ كورد ڕاڤە دكەت و ڕامان و واتایێ ددەتێ. ڕحا وێ شاد بت و ڕێكا وێ پڕ خەباتكار…….
((وەفا ئەحمەد-2023))
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.