محمد مراد
گوندێ باتیفا لسەر روبەرەكێ گەلەك مەزن پتر ژ ( 20 ) هزار دونەمێن عەردی ل دەورو بەرێ گوندی هەبوون و پتر ژ ( 12 ) كانیا لێ هەبوون ژیانا گوندی لسەر تەرش و كەوال د اروبارێن چیای بوون , هەر پێتڤی چو بازار و سویكا نەدبوون بو كرینا چو كەل و پەلێن خوارنێ ژی نەبوون ژ بلی ( كنج و جلان ) دەور و بەرێن گوندی هەر وەك دارستانا ( ئەمەزون ) بو پتر ژ ( 100 ) سەد هزار دارێن بەری و مازی گوهیشك و قاچ و كەسوان لێ بون وەك باخچەكێ دەست كردبو و گوند دنیڤەكا سروشتی دا بوو , ژینگەها پاقژ و كانێت سروشتی بەلێ پشتی شارستانیەت هاتیە باتیفا ژ بلی هەر دوو مەزارا ( ئێك ) دار ژی نەما وەك بیابانەكێ لێ هات , هەمی هاتن برین و سوتن , ژمارا خێزانێت بەرێ ل گوندی ( 80 تا 100 ) خێزانا بوون , تا سالا ( 1975 ) ێ سال بو سالێ زێدەبوون هەتا ئەڤرو گەهشتی یە ( 14000 ) كەسا لێ دژین , چو سەرچاڤێت ئاڤێ وەك كانیا بو ڤەخارنێ نەمانە ئاڤ ژ ریبارێ گوندێ دێریشكێ ب بوریا دگەهیت باتیفا بو ڤەخارنێ .
باكورێ باتیفا
1 – كانیا بها :.
كانیەك زور جان بو دەور و بەرێن وێ دارێن بها بون و بیستانەك مەزن لبەر كانیێ هەبو .
2- كانیا سێڤێ :.
كانیەكا زور خوش بو ئاڤەكا تەزی و شرین و دار بیشەنگەكا مەزن لسەر بو و دبن كانیێ دا هەمی بیستان بوون و هەمی جورێت دار و بارا تێدا هەبوون ل هاڤینا ژمارەك خەلكێ گوندی دهاتن دەورو بەرێن كانیێ لبن دارا كەپر چێ دكرن و دمان هەتا پایزا درەنگ .
3– زراڤكا حەمی :.
زەڤیەكا درێژ بو پری دارێن بەری بو جهێ مەخەلیێن پەزی بو.
4 – زەڤیا هناروكێ :.
زەڤیەكا مەزن بو ژمارەكا دارێن زور مەزن تێدا بون و د گوتنێ دارێن هناروكێ .
5 – دارا درەوا :.
ل بنێ زەڤیا هناروكێ دارەك گەلەك مەزن لێ بو د گوتنێ ( دارا درەوا ) جهێ بهێن ڤەدانا رێبارا بو ئەوێن ژ ناف بەرواریا و گوندێن چیا دهاتن ل بنێ دارێ بهنا خو ڤەدكرن وەدیارە بنێ دارێ جهێ ڤەگوهاستنا دەنگ و باس و سوحبەتا بو ژ بەر هندێ د گوتنێ دارا درەوا .
شورا گوهیشكێ :.
د ناڤبەرا بانك كورت و گرێ بەستێ دابو , شیڤەكا درێژ بو و شیڤەكا پان بو وەك مێرگا بو , رێبارا هاتو چونا خەلكێ د نیڤەكا شیڤێ دابو , هەردو رەخێن شیڤێ دا روبارێن مەزن بو, سەرێ شیڤێ زور گوهیشك لێ بون و ژ بەر گوهیشكا گوتنێ شورا گوهیشك .
بانك كورت :.
بانەكا پان و كرت و پری دارێن مازی بون و جهێ چلی برا تەرش و كەوالی بو , ل هاڤینا خەلك دچون بانك كورتكێ بو مازیا و ل پایزا ژی بو چنینا بەری و بەری ماسكا .
گرێ بەستێ :.
گرەكێ بلندە ل هنداڤ باتیفا تێر بەر بو دگوتنێ گرێ بەستێ وەك بەستا بەرا بو هندە داروبارێن بەری و مازی لێ بون مروڤی نەدكاری دناڤ دار بوشی را بچیت , جهێ چلی برێ بو و ل هاڤینا خەلك دچون مازیا و ل زستانا ژی بەری و بەری ماسكا ژێ دئینان .
بركا مەلای :.
لبنێ شیڤا بەستا بركەك لێ بو یا مال مەلا بو , دگوتنێ بركا مەلای , پشت بركێ دارێن زور مەزن لێ بون و ژبەر كانیێ و بركا مەلایی ل هاڤینا خەلكێ گوندی د چون بن وان دارێن مەزن كەپر چێ دكرن و دمان هەتا پایزا درەنگ .
خرابێ توپێ :.
سەر كانیا سێڤێ دا خرابەكا مەزن هەبو ئانكو زەفیەكا مەزن ژ بەركو شەرێ ئینگلیزی , لەشكەری توبەك ل وێرێ دانا و توب دانان سەرێ بەهنونێ و گوندێ بەهنونێ و ناڤێ وی خرابەی كرن خرابێ توپێ , زور داروبارێن بەری و مازی تێدا بو , جهێ مازیا و بەری و بەری ماسكا بو .
روژ هەلاتێ باتیفا
1 – مەزارێ باتیفا :.
مەزارەكێ پری داروبار بو ل تەنشت گوندی بو , جهەكێ پیروز بو ل بهارا و تایبەتی جەژنێت ئاینی كچ و كور و زاروك دچون ناڤ زیارەتی دا یاری دكرن ( هێسك دادان ) و چێكرن هەتا مەغرەب دمان د ناڤ مەزاری دا , جهەكێ پاقژ بو .
1 – مەیدانكا گارانێ :.
د ناڤبەرا هەر دوو زیارەتا دا زیارەتێ كەڤن و زیارەتێ نوی , خەلكێ زور ( چێل و دەوار ) هەبون لسەر خەلكێ گوندی فەر بو هەر ئێك گیانەوەرێ خو سپێدەهیا زوی بگەهینیت مەیدانا گارانێ و ل وێرێ گاران خرڤەدكر پاشی دا گوندی گارانێ بنە چیایی , ول ئێڤاران ژی هەر خێزانەك ئەوێن حەیوان هەین دا كەسەكێ هنێرن بەراهیكا گارانێ ل مەیدانكا گارانێ دا حەیوانێ خو ناس كەت و دتە بەر سینگێ خو هاژوت مالێ .
3 – مەزارێ كەڤن :.
مەزارەكێ مەزن و پان بو زور داروبار تێدا بون هەتا نوكە ژی ب پاراستی مایە , داروبارەكێ تاری بو لێ زاروكا نەدوێریا بچن دناڤدا ژ بەر كو تێر داروبار بو .
4– ملا چەپەركی :.
دكەڤیتە بانا مازی و ئەو مل ملەكا بلند بو دكەڤیتە هنداڤ باتیفا دیارە چەپەرێ لەشكەری لێ بو د شەرێ ئێنگلیزی دا عەسكەر بر بو وێرێ , ئانكو ئەو جه ئەوبو یێ عەسكەر لێ .
5 – بانا مازی :.
بانەكا مەزن و بەرڤرەبو دكەڤیتە هنداڤی باتیفا نزیكی ( 100 – 200 ) دونەما یە هەمی رەزو باغێن دێم بون ( مێو , باهیف , هژیر ) و داروبارێن دێم هەر مالەكا ل باتیفا پارچە رەزەك یان چەند داربَن هژیرا لێ هەبون .
6 – واركێ تەهای :.
وارەكێ زور خوش بو پری داروبار بو , وارگەهێ هاڤینا بو لدەمێ هاڤینا زور خەلكێ مالێن خو دبرن بن دارێن واركی .
7 – كانی شەكرك :.
سەرێ واركێ تەهایی شیڤ بو , د شیڤی َ دا كانیەك هەبو ئاڤا وێ زور خوش بو ژ بەر شریناهیا ئاڤا وێ دگوتنێ كانی شەكرك .
8 – هەژیرا هەووكێ :.
هەژیرەكا دیركی بو زور مەزن بو , ل تەنشت واركێ تەهای بو پتر ژ ( 20 ) بچویكا دچون سەر هەژیرێ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.