▪ ئۆتیزم(Autism)
ناجح بێجانی:
ئۆتیزم چ یە؟ نەخوشیەکە یا گرێدایی ب گەشەکرنا مێشکێ ڤەیە و هەبوونا ئاریشەکێ دناف سەرێ زارۆان دا ب تایبەت ئەو پشکا گرێدایی ب دەماغی ڤە ل سەرانسەری جیهانی ب هەزاران زارۆ بڤێ نەخۆشییێ دناڵن ، لێ حەتا نوکە ژی دورستاهی نەشیانە پێناسەکا دورست بو ئۆتیزمێ دیاربکن ، بتنێ دەیک وباب هەست پێدکن چەند یا ئاڵوزو نەخوشە، دێ چەوا زانن زارۆکێ هەوە ئەڤ نەخوشی هەیە یان نهء ؟نێشان و لڤلڤینێن زێدە یێن روژانەو هاتنو چوونا بێ راوستان هەردەم یێ ڤەدەرە ژ تێکەلییێ ، ئەگەر ناڤێ وی ژی بێژی ل تە نازڤریت و هەست ب دەورو بەرێن خوە ناکت ، ل دویڤ وان ڤەکۆلین و دیڤچوونا دبێژن ژییێ زارۆکی حەتا سێ سالان ئەڤجار خویا دبت ، لێ چوو بەلگەیێن پشتراست کری نین ، ئەگەر زاروکێ تە گەهشتە ژییێ (١١) هەیڤاهەر چوونەبیت دڤیا فێر بت پەیڤێن ( بابە-دا)بێژیت ئەڤ چەندە ژی دزڤریت بو وێ ژینگەهێ یا زارۆک دناڤدا دژیت ، لەوما درەنگ دئاخڤین ڤێ چەندێ چوو گرێدانەک ب ئۆتیزمێ ڤە نینە، دبیتن تێکەلیا وی دناف زارۆیێن د ژییێ وی دا یا کێم بت ، یانژی دایک وباب وەکو پێدڤی دگەل نە ئاخڤین، ئەگەرێن دهێنە دەستنشانکرن دبێژن دەمێ دو گیانییێ دا دەیک توشی نەخوشییێ بیت ، یا نژی خوارنا دەرمانێن زیان بەخش، دەمێ زارۆک ژ دایک دبیت بدورستاهی ئۆکسجین ناگەهت مێشکێ وی ، چێدبت هندەک ئامرێن پشکنینێ باندوڕا خوە هەبیت، وەختێ دەیک دووگیانبت ، چێدبت زاۆک د ژییەک بچیک دا توشی زەرکێ بت ، یانژی گوهێن وی ئیلتهابەک هەبیت و تۆشی ساڕماکا دژۆار بت ، چەند گرێدایی دەیبابانە ئەگەر بەری هینگێ ئێک ژ مالێن هەردووان توش ببت ئەڤ پسیارانە دووبارە دبن ، پێکئینا ژیانا هەڤژینیێ کارتێکرنا خوە هەیە یان نهء ،ئەگەر مرۆڤیێن ئێک بن، ئەز بخوە نە دوێ باوەریێ دا مە کارتێکرنا خوە هەبیت ، ژبەرکو ل فرنسا بتنێ لدویف چەند ژێدەرکا نێزکی (٣٠٠) سێ سەد هەزار تۆشبویێن ئوتێزمێ هەنە ژبەرکو پێشبین نە زێدەتر ، لدەستپێکێ چەند جورێن ئۆتیزمێ هەنە و چارەسەری چ یە؟ ل دویڤ ژێدەران گەلەک جور هەنە،لێ یا ژ هەمیان پتر کارتێکرنێ دکت سێ جورین سڤک- ناڤنجی -یا هەر ی زێدە جورێ سێ یە ب هێچ رەنگەکی نەشێن بئاخڤین ، ئەڤە ژی نێزیکی ٥٠٪هەر چەندە ئەڤان جورێن دێتر حەتا رادەیەکێ ب بەردەوامیا راهێنان یێن رۆژنە ژلایێ کەسێن پسپورو شارەزا و تایبەتمەند ڤە ، پیچەک باشتر د بن لێ ئەڤە ژی حەتا ٨٠٪ فێری خاندن وئاخاڤتنا دبن، هندەک ژی دەمێ فێر دبن تو هەست پێ دکەی ئاخاڤتنا وان یا کێمە ، یانژی تێکلەیە مروڤ ب دورستاهی تێناگەهت
نەشێن وەک مروڤەکێ نۆرمال دەست ب ژیانێ بکن و یا ب زەحمەتە ژ بەرکو چوو توشبویێن ئوتیزمێ وەک ئێک نین جوداهی یا هەیی، دڤێا دبن چاڤدێریەکا بەردەوامدا بن و تێکەلیا وان دگەل جڤاکی ب رەنگەک باشتر بت ، جاران ژی ئەو دختورێن خوە ب تایبەتمەند نیشان ددن کە ( ئۆمێگا ٣-گولدن ) ددنە نەخوشیێن ئۆتیزمێ دبێژن بو مێشکی یا باشە و هاریکارە لێ چوو راستی بو نینە ، حەزا وان ئەوە ڤەدەربن ،حەز ژ دەنگێن بلند وقەرەباڵغ ناکن ، ب چی رەنگەکی هەست بترسێ ناکن ، بو نموونە ئاگر -ئاڤ -تیمبێل -جهێن بلند -جهێن تاری ، پەیوەندی دگەل دەورو بەرا ، حەز ژ هەمی جورێن خوارنا ناکن ،خەو نە یا ریکوپێکە ،گەلەک جاران دبینی یێ وەستایە بێ ئەگەر هەروەسا وکونتاک دگەل دەورو بەریێن خوە ناکن، بتایبەتی دگەل زارۆکان رفتارێن وان دێ بینی جاران دێ پێدکەنین ، دگرین بێ ئەگەر ، دبن جاڤان را بەرێخوە ددنە مروڤان وگەلەک ئەگەریێن دی و نیشان یێن هەین ، ژ خودایێ مەزن د خوازم شیفایێ بدەتە هەمیان ژ ڤێ نەخوشییێ چارەسەر بن ژیانەکا خوەش و ئارام بو ودەیبابان …..
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.