چالاکڤان، مووسا خالد / دهوك
ئازادیا ڕاده‌ڕبڕینێ و مافێ مرۆڤ و یان ئازادیا بیروڕا ئانكو بۆچوون مافه‌كێ سیاسییه د ڕێكا ئاخفتنا بیروڕایا زاراڤێن ئازادیا ڕاده‌ڕبڕینێ هنده‌ك جاران بۆ دویڤچوون لێگه‌ڕایان و وه‌رگرتن و ڤه‌گوهاستنا زانیاریان ژ بو دروستكرنا بیروكه‌یه‌كێ بكاردئێت. مافێ مرۆڤی و ئازادیا راده‌ڕبڕینێ به‌ریا هه‌ر تشته‌كی گرێدای ئازادیا سیاسی ڤه‌یه، گرنگه پیڤه‌را ئازادیێ سنووردار بیت و رێز ل تایبه‌تمه‌ندیێن كولتوورێن ملله‌تێن جودا بگریت، د پراكتیكێ دا مافێ ئازادیا ڕاده‌ڕبڕینێ ل هیچ وه‌لاته‌كی دا هه‌بوونا خوه یا دروست نینه، جاران دكه‌ڤیته به‌ر ره‌خنێ و ب كاره‌ك نه درۆست دهێته وه‌سفكرن، وه‌ك حاله‌ته‌كێ نه‌گوهداریكرن یان هاندان بۆ ئه‌نجامدانا تاوانه‌كێ. مافێ مرۆڤ و ئازادیا بیروڕا و ده‌ڕبڕین زۆر جاران دگه‌ل هنده‌ك جورێ مافان و سنوورداری هه‌یه، وه‌ك مافێ مرۆڤ و ئازادی په‌رستن و ئازادی ڕۆژنامه‌گه‌ری و ئازادیا خۆنیشادانێ یان ئازادیا ئاشتیخوازانه مافێ ئازادیا ڕاده‌ربڕین ل دویڤ مادده‌یا ” ۱۹ ” یا جاڕنامه‌یا جیهانی مافێن مرۆڤ وه‌ك مافه‌كێ بنه‌ڕه‌تی یێ مرۆڤ دهێته ناسین و ل یاسایا نێڤده‌وله‌تی یا مافێ مرۆڤی دا ل په‌یمانا نێڤده‌وله‌تی مافێ مه‌ده‌نی و سیاسی دا هاتیه ناسین ل مادده‌یا ” ۱۹ “یا ICCPR دا یا هاتی: “هه‌موو كه‌سه‌كێ مافێ ئه‌وێ چه‌ندێ هه‌یه دویڤچوونا خوه و ڕاوبۆچوونا خوه بێژیت هه‌لبگریت ” و “هه‌موو كه‌سه‌كێ مافێ ئازادیا ڕاده‌ربڕینێ هه‌یه وه‌كو ماف، ئه‌ڤ مافه ئازادی دویڤدا دهێته وه‌رگرتن و وه‌رگرتن و بێلایه‌نی زانیاری و بیرو بۆچوونان هه‌موو جوران بخوه‌ڤه دگریت.
به‌رپرساره‌تیا تایبه‌ت ب ستویێ خوەڤه دگرێت و “دبیت یان ره‌نگه ئه‌ڤه ده‌مێ پێدڤی بۆ ڕێزگرتن ل ماف یان هنده‌ك كه‌سێن دیتر یان بو پاراستنا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یی، ڕێكخستن گشتی و ساخله‌كی بو ڕایا گشتی یان قووناغه‌كا پێشڤه‌چوونێ دابیت دیسان (( ئازادیا رادەڕبرینێ دا دڤێت تاكێ جڤاکی پشكداریێ د پێشكه‌فتنا مه‌عریفه‌تی ناڤا جڤاكێ دا بکەت )) .
یا فەرو پێدڤیە ئازادیا رادەربرینێ چو جاران نەكەڤیتە ژێر چ گەفێن پارتێن سیاسی ژبەركو مللەتێ مە و تایبەتی وەکی جڤاكێ مەدەنی ئەم بەردەوام پێدڤی ب تاکەکێ هۆشیارن و بابەتێن ئاڤاکرنا و ھزری و ھشیاركرنێ و پێگەهاندنا مرۆڤێن ساخلەمن، بەرۆڤاژی ئەگەر ب ئازادانە و ب وێرەكانە بابەت نەهێنە گەنگەشەكرن دێ کەڤیتە ژێر رەخنەیا نە راستەوخۆ، دیسان (( ئازادیا رادەڕبڕینێ بەشەکێ گرنگە ژ چەمکێ خۆرتکرنا دیمۆکراسیدا )).
ئازادیا بیروڕا و ده‌ربڕین ل ده‌ستپێكا چه‌مكێ مۆدێرن ئازادیا مافێ مرۆڤی و بیرو بوچوونان و ده‌ربڕین ڤه‌دگه‌ڕێت بۆ سه‌ده‌یێن ناڤه‌ڕاست ل چه‌رخێ كه‌ڤن یێ مه‌لیكه و پاشایه‌تی ئانكو مه‌زن و ئێكگرتوویا ل دویڤ شۆڕشا ل سالا ۱٦٨٨ دا سەردەمێ پاشایێ ئینگلترا.
مافێ مرۆڤی وەکو خزمەتکرن بو (( ئازادیا ئەرینی ب شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی پێدڤیه ئەم باشتر لایەنێ ئازادیا لایه‌نێن رەوشتی بەرچاڤ وەرگرین )) ده‌ستكه‌فتێ هێزو گەشەپێدان بۆ سه‌رچاوه‌ێن پێدڤی ێن مرۆڤی بۆ دیاركرنا شیانێن تاكی.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.