کەلتورێ سیاسی یێ هەرێما کوردستانێ و نەرازیبونێن سیاسی و جڤاکی

نازی محەمەد شەریف ، زێ بادینان

کەلتورێ سیاسی یێ هەرێما کوردستانێ و نەرازیبونێن سیاسی و جڤاکی ئەگەر ئەم بەرێ خۆ بدەینە ڤی کەلتورێ سیاسی یێ زال و حاکم ل سازی و ناڤەندێن بریاردانێ ل هەرێما کوردستانێ، دێ بینین کو ئەڤ کەلتور و ئەقلێ سیاسی یێ نها زال ل جەم پرانیا کەسایەتی و سازی و ناڤەندێن بریاردانێ د زڤریت بو بەری سەرهەلدانا سالا ١٩٩١ێ و ئاڤاکرنا حکومەت و پەرلەمان و سازیێن حکومی، ئەوژی سەردەمێ خەباتا سیاسی و چەکداری ، لەورا ئەڤ کەلتورێ سیاسی یێ نها د گەوهەرێ خودا هەمان کەلتورێ سەردەمێ شورەش و خەباتێ یە و ئەڤ پارت و لایەنێن سیاسی نکارینە خو قورتال بکەن ژ وی ئەقلێ عەشیرگەری ،حزبی ، دەمارگیری و نەهێلان و ژناڤبرنا هەڤدوو، بەلکو ئاڤا کرنا حکومەت و پەرلەمان و سازیێن حکومی ژی نها لسەر هەما ئەقلیەت ئاڤا بوینە و ب رێڤە دچن. مینا دوو ئیدارەی و پارڤەکرنا لەشکەری لسەر دوو پارتێن دەستهەلاتدار و پشت بەستن ب هێزێن لەشکری و …

ئانکو ئەڤە هەمی وێ ئیکێ خویا دکەن کو ئەڤ پارتێن سیاسی هێشتا نکارینە خو ژ وێ نەساخیێ قورتال بکەن و هەڤدوو قەبول بکەن،و لسەر بنەمایێن نەتەوی و ل چارچوڤێ بەرژوەندیا گشتی دا کار بکەن ژ پێخەمەت پێشڤەبرنا ولاتی ژ هەمی روییەکیڤە،

لەورا ئەڤ کەلتورێ مە باس کری کاریگەریا خو لسەر جڤاکی ژی کریە و نها جڤاک ژی دووچاری ڤان دابەشبونا بوییە .
ژ ئەنجامێ ڤێ دابەشبووبا حزبی و سیاسی و جڤاکی نها هەر لایەنەک برەنگەکی پێناسا خەبات و دەولەتێ دکەت و هیچ پێناسەکا هەڤگرتی نینە بو ئاڤا کرنا دەولەتێ.

لەورا ئەگەر ئەم نها ب نێرینە جڤاکی ب هەمی تەخ و چینێن خۆڤە کو کەرەستێ سەرەکیێ زانستێ سیاسیە ، دێ بینین چڤاکێ مە یێ دابەش بویە سەر چەند گرۆپەکا.

١- گروپەکێ خەلکی ب ئەشق و ڤیان و ب دلسوزی پشتەڤانێ ل حکومەتێ دکەن و ڤێ حکومەتێ بەرهەمێ خەبات و قوربانیدانا چەند سەد سالیێت مللەتی دزانن، لەورا د بەرهەڤن ب سەرو مالێ خو بەرەڤانیێ ژێ بکەن.
٢- گروپەکێ دیتر ئەوە یێ بتنێ ب چاڤێ مادی و بەرژوەندیا د نێریتە حکومەتێ و رەنگە هەتا ئاکنجی بوونا ویژی ل کوردستانێ بتنێ بو مەرەمێن کەسوکی بیت، ئەگەر د بنەرەتدا باوەری ب حکومەتێ نینە.
٣- گروپەکێ دیتر کو رەنگە پرانیا خەلکی ژ ڤی گروپی بن، رەنگە هیج جێگرەکی (بدیل) کی بو ڤێ دەستهەلاتێ نەبینن و ب نەچاری دێ خۆ رادەستی واقعی کەن و هیچ هەلوستەکێ دژی دەستهەلاتێ ناوەرگرن .لێ رامان ئەو نینە کو درازینە و ئەڤ گروپە هەتا هەتا دێ هەر یێ بێ هەلویست بیت.
لەورا دژبەرێن حکومەت و دەستهەلاتێ هەمی پاشکەفتن و نەداپەروەرێ و ئاریشێن هەی دئێخنە پال حکومەتێ.
دئەنجامدا ئەڤ لایەنێن دژبەری حکومەتێ دگەهنە ئەنجامەکی کو دکارن برێکا کریارێن بکوم و رێکخستی ڤی سەروبەرێ هەی بگوهرن .

ژبو ڤێ گوهرینێ ژی ئەڤ لایەنێن ئوپوسیون و بتایبەتی لایەنێن ئانارشیتی ( فەوزایی و بەرهەلا) مفای ژ بهایێن ئایدلوژی و ئاینی و نەتەوی و مروڤایەتی وەردگرن ژبۆ لادانا دەستهەلاتێ.
لەورا ئەگەر ئەم سەحا حکومەتا هەرێما کوردستانێ بکەین، پرانیا خەلکی یێ نەرازیە ژ شێوازێ حکمرانیێ کو ئەڤە سی سالە دوو پارتێن هەڤرک و دێرین حکومەت بدەستخۆڤە گرتی و زێدەباری نەرازیبوونا پرانیا خەلکی ،لێ هێشتا دهەلبژارتنا دا سەرکەتنێ ب دەستخۆڤە دئینن، چونکی هەتا نها ئەڤ پارتێن ئوپوسیون ب علمانی و ئیسلامی ڤە نکارینە ببنە جهێ باوەریا خەلکی.چونکی دناڤەروکا خودا هەمان هزر و بیرو ئەقلیەت و ستراتیژیا دەمارگیریێ و تولڤەکرنا پارتێن دەستهەلاتدار پەیرەو دکەن و چ هزر و بیر و پروژێن نوی ڤێ نینن بو کارێ سیاسی .

نمونە بزاڤا گوران دەمێ وەک بزاڤەکا نەرازی ل دژی دەستهەلاتێ پەیدا بووی ، دئێکەم هەلبژاتندا شیا (٢٥) کورسیکێن پەرلەمانی بدەستخوڤە بینیت و ئومیدەک ل جەم هندەکا پەیدا بوو کو بزاڤا گوران دێ ب ئەقل و پرۆژەکێ سیاسی یێ سەردەمیان و ستراتیژیەکا نوی و جودا ژ پارتن دەستهەلاتدار کار کەت و براستی شیا هندەک کارا ژ بکەت وەکی هشیار کرنا خەلکی لدور گەندەلیێ و موچە خورێن بن دیوار، لێ هەر زوی دیار بوو کو چ پروژەکێ سیاسی و نوی ڤێ نینە و بتنێ یا هاتی بو تولڤەکرنێ و کار لسەر ژکاندن و نەهێلانا پارتی بکەت.

هەروەسا پارتێن ئیسلامی یێن ئوپوسیون ئەڤێن لسەر بنەمایێن ئاینی کار دکەن، و دژی دەستهەلاتا علمانی ،لێ نەشیان دوارێ کرداریدا خۆ ژ بنەمایێن علمانیەتێ قورتال بکەن و دپرانیا بیاڤاندا کار ب بنەمایێن علمانیەتێ دکەن و بوونە کوپیەک ژ بەرپرسێن پارتێن دەستهەلاتدار، بتایبەت ژ ئالێ ئیداری و کارێ حزبی و رەفتار و سەرەدەریا.

دئەنجامدا ئەڤ لایەنێن سیاسی یێن نەرازی ژ دەستهەلاتێ نەشیان چ گوهرینێن بەرچاڤ پەیدا بکەن.

و ئەڤە ژی بی سەدەما وێ کو ژیێ پارتێن دەستهەلادار درێژتر لێ بهیت لسەر کیستێ پارتێن ئوپوسیون و بتایبەتی پارتی کو ژ سی و هەشت کورسیکا بوونە چل و پێنج کورسی.
و ئەڤ کابینە باشترین دەلیڤەیە کو پارتی خودانا ٤٥کوسیکێن پەرلەمانی کارەکێ باش بکەت دبیاڤێ خزمەتگوزاری و چاکسازی و دادپەروریا جڤاکی و …

بتایبەتی بۆ پاریزگەها دهوکێ کو سەنگا دەنگێن پارتی ل دهوکێ یە و نەرازیبونێن تەخێن جڤاکی لدهوکێ روژ بۆ رۆژێ د زێدەبوونێدانە و ئەگەر پارتی وەک پارتا دەستهەلات ل خەلکێ خۆ نەزڤریت ئیمکانا هندێ هەیە ڤێ جارێ خەلکێ دهوکێ دهەلبژارتێن داهاتیدا برێکا هەلبژارتنا و بدەنگێ خۆ پارتی سزابدەن، چونکی بەرامبەری ئەو هەمی داهاتێ ژ دهوکێ دچیت بۆ حکومەتێ، دهوک هەژارترین پارێگەهە و وەکی پێدڤی خزمەتگوزاری بۆ نەهاتینە ئەنجامدان، خەلکێ دهوکێ دخازیت دادپەروەری هەبیت د ئەنجامدانا خزمەتگوزاریادا لسەر ئاستێ هەرێمێ، ئانکو ناخازیت لسەر داهاتێ دهوکێ پارێزگەهێن دیتر ئاڤا بکەن.

(نازی محمدشریف)