زانا عبدالباقی
کێشەی ئێمە لە عێراق دا تەنیا مووچە و بوودجە نییە بەڵکۆ کێشەی ئێمە لە عێراق جێبەجێ نەکردنی دەستوورە کە بۆ عێراقی فیدرال نووسراوە و چارەسەری گشت کێشەکان لەو دەستوورەدایە.
دەستوور بەرزترین دەسهەڵاتی دەوڵەتە و سنووری دەسهەڵاتی گشت دامەزراوەکانی دەوڵەت دیاری دەکات هەرچی دامەزراوە و سوڵتەی دەوڵەتە لە خوار دەستوورەوەن و دەبێت پابەندبن بە ماددە بە ماددە و بڕگە بە بڕگەی دەستوور بەڵام ئەوەی جێگای داخە لە عێراق چەندین ساڵە حکومەت و پەرلەمان و دادگای فیدرالی گرۆپە وەلائییەکان بە تەواوەتی دەستووریان فەراموش کردووە گشت بڕیارەکانیان لە دەرەوەی عێراق دەردەچن بێ گوێدانە دەستوور، ئامانج تەنیا جێ بەجێ کردنی ئەجێندایەکی دەرەکییە نەک ڕەچاوکردنی دوخی عێراق، ئەوان هەمیشە بۆ بەدەستهێنانی مەبەستەکانی خۆیان دەستوور بەکاردەهێنن کەچی دەیان ماددەی دەستوور هەن کە ئامادەنین هەر بەلاشیانەوە تێپەرن نەک جێبەجێ بکەن، من دەتوانم دەیان ماددەی دەستوور بژمێرم کە تەواو پێشێل کراون و هیچ دامەزراوەیەکی دەوڵەت و لایەنێک و کەسێک بۆ جارێکیش باسی نەکردووە بەڵام نامەوێ بابەتەکە زۆڕ درێژ بێت بۆیە تەنیا بە ٦ ماددەی دەستووری بۆتان دەسەلمێنم کە دەستوور چەند شتێکی پشتگۆێ خراوە لە عێراق بۆیە کێشەکان عێراق هەرگیز چارەسەر نابن بگرە ڕۆژبەڕۆژ قوڵتر دەبنەوە
-لە بڕگەی یەکەمی ماددەی ١١٧دا هاتووە: ئەم دەستوورە لە بەرواری پیادەکردنیەوە دان بە هەرێمی کوردستان و ئەو دەسهەڵاتانەی ئێستایدا دەنێت وەک هەرێمێکی فیدرالی.
کەچی عێراق خۆی هەموو ڕێگایەک دەگیرێتە بەر بۆ وەرگرتنەوەی دەسهەڵاتەکانی هەرێم و نەهێڵانی ئەو قەوارە دەستوورییە تەنانەت پەنایان بردە بەر لەتکردنی قەوارەکە بەڵام هیچ کەس و هیچ دادگایەک ڕۆژێک نایەت باسی دەستوورمان بۆ بکات.
-لە بڕگەی سێیەمی ماددەی ١٠٦دا هاتووە: دڵنیابوون لەهەبوونی شەفافیەت و دادپەروەری لەتەرخانکردنی پارە بۆ حکومەتی هەرێمەکان و ئەوپارێزگایانەی کە ناکەونە سنووری هەرێمەکانەوە بەپێی ئەو ڕێژانەی بڕیاری لەسەر دەدرێت.
-وە بڕگەی دووەمی ماددەی ١٢١ دەڵێت: دەبێت لەو داهاتانەی کە لە حکومەتی فیدرالی بەدەستدەهێنرێن، پشکێکی گونجاو بۆ هەرێمەکان تەرخان بکرێت کە بەشی هەستان بە ئەرکەکانی بکات بە لەبەرچاوگرتنی داهات و پێویستییەکانی و ڕێژەی دانیشتوانی.
ئەم دوو ماددەیە تەواو عێراق پابەند دەکەن بە ناردنی بوودجەی هەرێمی کوردستان کەچی لەدوای ٢٠١٣ەوە یەک دینار لەو داهاتانەی حکومەتی فیدرالی بۆ هەرێمی کوردستان نە نێردراوە کە ئەوەش بووە هۆی ئەوەی خەڵکی هەرێمی کوردستان توشی قەیران و نەهامەتی زۆڕ بۆیەوە. بەڵام ئەوکات کەسمان نەبینی باسی دەستوور بکات!
-لە بڕگەی دووەمی مادەی ١٤٠دا هاتووە: دەبێت سەرژمێری لە کەرکوک و ناوچەکانی تر کە ناکوکیان لەسەرە بکرێت بۆ دیاریکردنی ویستی هاووڵاتییان. تەنانەت لەو بڕگەیەدا کاتیش دیاریکراوە ئاماژە بەوەدەکات نابێت لە مانگی ١٢ی ٢٠٠٧ تێپەر بکات!
٢٠٠٧ بۆ ٢٠٢٣ یەعنی ١٦ ساڵ دەکات لەم ١٦ ساڵەدا کەی دادگای فیدراڵی یان کامە دەستوور خوازی عێراق باسی دەستووری کردووە؟ تەنانەت لە جیاتی سەرژمێری ئەو ناوچانە بەهێز داگیرکران!
-لە بڕگەیە یەکەمی ماددەی ٩ (خاڵی ب)دا هاتووە: قەدەغەیە میلیشیای سەربازی دروستبکرێت لە دەرەوەی هێزە چەکدارەکان.
چەند میلیشیاتان بۆ بژمێرم لە عێراق؟ حەشدی شەعبی، عەسائیبی ئەهلی حەق، دەیان میلیشیای تر، کەچی هەر ئەو میلیشیا نا دەستووریانە بەردەوام پەلاماری هەرێمێکی دەستووری دەدەن و کەسیش دەنگی نەبووە و یەک جاریش دادگای فیدراڵی باسی دەستووری نەکرد!
-لە بڕگەی دووەمی ماددەی ٢٣ کە پەیوەستە بە موڵکدارییەتی هاتووە: نابێت خاوەندارییەتی تایبەت لە کەس بسەنرێتەوە تەنها بەمەبەستی سوودی گشتی نەبێت و لەبەرامبەردا قەرەبوویەکی دادپەروەرانە دەکرێنەوە.
هەر لەبڕگەی سێیەمی هەمان ماددەدا هاتووە خاوەندارییەتی بە مەبەستی گۆڕینی پێکهاتەی دانیشتوان (تەعریب) قەدەغەیە.
کەچی ڕۆژانە لە ناوچە و گوندە کێشە لەسەرەکان دەبینین عەرەب بە پاڵپشتی میلیشیایەکان هەوڵی لێسەندنەوەی خاوەندارییەتی دەدەن و ئەو ناوچانە تەعریب دەکرێن کە ئەوەش تەواو دژی دەستوورە کەچی لەبەرامبەردا دادگای فیدرالی بێدەنگە!
کەواتە دەتوانین بڵێین پابەند نەبوون بە دەستوور سەرچاوەی گشت کێشەکانی عێراقە بەداخەوە دەستووری عێراق وەکو مینیوی ڕێستورانتەکانی لێ هاتووە دەسهەڵاتی شوفێنی عێراق بە دڵی خۆیان ئەو ماددانەی حەزیان لێیە هەڵدەبژێرن جێبەجێی دەکەن و ئەوەی دیش پشتگۆێ دەخرێت، لەم دەستوورەدا تەنیا ئەو خاڵانە بەرکارن کە لە سوودی بەشێکی شیعەکانداییە و خاڵەکانی تریش هیچ، هەر بەم جورە بەردەوام نابێت ئەگەر دەسهەڵاتدارانی بەغدا عێراقێکی بەهێز و یەکپارچەیان دەوێت دەبێت بگەڕێنەوە بۆ دەستوور ئەگەر نا باجی ئەو ئەحمەقییەیان دەدەن.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.