عمه‌ر توڤی
ئه‌وا دهێته دیتن ئه‌ڤرۆكه بارودۆخێ ئیراقێ بویه به‌شه‌كێ سه‌ره‌كی ژوان ناكوكی و ئالۆزیێن ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست دهێنه ئاراسته‌كرن ، هه‌مان ده‌مدا رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست بویه ده‌ڤه‌ره‌كا گرنگ ژ رۆیێ ستراتیژیی و ب كلیكلا چیۆپۆلوتیكی یا جیهانێ دهێته وه‌سف كرن ژبه‌ركۆ هه‌ر پێشهاته‌ك ل ده‌ڤه‌رێ بهێته پێش بشێوه‌یه‌كێ راسته‌وخۆ كاریگه‌ریا خۆ ل سه‌ر سه‌قامگیری و ئاسایشا جیهانێ دروست دكه‌ت،
ژبه‌ر ئه‌فی ئه‌گه‌ری ئه‌مریكا ب هه‌ڤكاری دگه‌ل هه‌ڤالبه‌ندیێن خۆ ل ده‌ڤه‌رێ كار ل سه‌ر ئاڤاكرنا كه‌شه‌كێ ئارام و ئاشتیانه دكه‌ت و ئه‌ڤ كه‌شه ل جیهانێ و تایبه‌ت ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست بهێته رێكخستن و ببیته ئه‌گه‌رێ هندێ كۆ ده‌ستێ رژێما ئیرانێ ل ده‌ڤه‌رێ ب تمامی بهێته هه‌لگرتن و هه‌ژموونا ئیرانێ ل ده‌ڤه‌رێ به‌ره‌ف لاوازیێ بچیت ، ئه‌ڤ پێنگاڤه بیته ئه‌گه‌رێ هندێ سه‌نگا به‌رژه‌وه‌ندیێن ستراتیژیی و په‌یوه‌ندیێن ئه‌مریكا ب شێوه‌یه‌كێ بهێز بهێنه پاراستن و پرسا ئاشتیێ بیته ئه‌گه‌رێ دروست بوونا كوتلكه‌كا ئێكگرتی دناڤبه‌را ده‌وله‌تێن كه‌ندافیدا و ئه‌ڤ كوتلا ئێكگرتی بناڤی ( پرۆژێ ئیبراهیمی یان ناتۆیا عه‌ره‌بی ) دێ هێته هژمارتن ، به‌س ئه‌مریكا نه شیایه هه‌تا ئه‌فی ده‌می ئه‌و جه‌مكێ ل ناڤهاتی دایه دیاركرن ب شێوه‌یه‌كی گشتی ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست جێبه‌جێبكه‌ت ژبه‌ركۆ هه‌تا نها هه‌ژموونا ئیرانێ ل ده‌ڤه‌رێدا مایه و ب تایبه‌تی ل ئیراقێ ، جونكی پشتی ژناڤچوونا رژێما به‌عس یا دكتاتوریی ل ئیراق نها دا ئیراق بویه بربرا پشتا ستراتیژیه‌تا ئیرانێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست .
ئه‌مریكا گرنگیه‌كا مه‌زن دده‌ته پێگه‌هێ ستراتیژیێ ئیراقێ :
هه‌ر ل سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس یا دكتاتوری ئه‌مریكا گرنگیه‌كا مه‌زن دایه واقعی ئیراقێ و ل سالا ( 2001 )ێ ل ده‌مێ توماركرنا سكاله‌كێ دژی دهستههلاتا به‌عس یا دكتاتوریی كۆ ئه‌ڤ سكاله ژلایێ جه‌ند كونگرێسمانێن ئه‌مریكی ب هاریكاریا ئوپوزسیونا ئیراقێ ل وی سه‌رده‌می و جه‌ند لایه‌نێن سیاسی ل هه‌رێما كوردستانێ ب تایبه‌ت ( پارتی دیموكراتی كوردستان و ئێكه‌تی نشتیمانی كوردستان ) كار ل سه‌ر ئه‌ڤه سكاله هاته رێكخستن و ب زورینه‌یا ده‌نگێن ئه‌ندامێن ( كوماری و دیموكراتان ) ل كونگریسێ ئه‌مریكا بریار لسه‌ر هاته ده‌ركرن ، پشتی هینگی ل ده‌ستپێكا سالا ( 2003 ) كار لسه‌ر ئه‌ڤێ پرۆژه‌یی هاته‌كرن و ل ( 9 هه‌یڤا 4 ) ل هه‌مان سالدا دهستههلاتا رژێما به‌عس یا دكتاتور ( سه‌دام حسێن ) ب ته‌مامی هاته ژناڤبرن و واقع ل ئیراقێ به‌ره‌ڤ ئاقاره‌كێ نه چاڤه‌رێكری ڤه چوو ، پشتی ل ئیراقێ دیراسه‌ته‌كا نه ته‌ندروست ژلایی ئه‌مریكا ڤه هاتیه ئه‌نجام دان سیسته‌مه‌كێ نه چالاك هاته دامه‌زراندن ، ئه‌ڤ دیراسه‌ته دیر ژ تێگه‌هێ دیموكراسی و یاسایی هاته دانان ژبه‌ركۆ شیعه كرنه ده‌ستهه‌لاتدار ل ئیراقێ و ئیراق كره وه‌لاته‌كێ خودان پێگه‌هه‌كێ چه‌كداری و ملیشیات و سه‌روه‌ریا دهستههلاتا ئیراقێ ب ته‌مامی هاته كونترول كرن ژلایێ گروپێن نه یاسایی ڤه و هه‌تا نوكه ژیی لسه‌ر هه‌مان رێچكه به‌رده‌وامیێ دده‌نه پروسێسا سیاسه‌تا خۆ یا چه‌كداری ل ئیراقیدا . ( كورتیه‌كه )
ئه‌وا دهێته دیتین ژبه‌ر بهێزبوونا پێگه‌هێ ئیرانێ دناف ئیراقێدا سال بو سالێ پتر دیاردبیت و نوكه دا واقعێ ئیراقێ بویه درێژه‌پێده‌رێ هه‌مان سیسته‌مێ ستراتیژیی ئه‌وا ژبۆ ده‌ڤه‌رێ هاتیه دارێشتن و كه‌فتیه لبن گه‌ف و سزایێن كابینه‌یا دونالد تره‌مپی ڤه ، ژبه‌ركۆ ئه‌و دیدگه‌ها ئیراق نوكه تێدا ده‌رباز دبیت زۆرا گرنگه ژبۆ پێگه‌ھ و به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا ب كلیكا هه‌ژموونا خۆ دزانیت ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و كایبنه‌یا تره‌مپی جه‌ند ئارمانجێن گرنگ و كاریگه‌ر ل ئیراقێ هه‌نه ، ژوان ئیراق نها بویه به‌ره‌یه‌كێ چه‌نگ و تیرۆرێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و دگه‌ل هندێ دا ئه‌مریكا په‌یوه‌ندیێن هاوبه‌ش یێن ستراتیژی دگه‌ل ئیراقێ هه‌نه ژبه‌ر ئه‌ڤان په‌یوه‌ندیێن هاوبه‌ش محاله ئه‌مریكا ب ساناهی ده‌ستبه‌رداری ئاخا ئیراقێ ببیت و گوره‌پانێ بو ئیرانی ڤالا بكه‌ت ، ئه‌ركێ سه‌ره‌كی یێ ئه‌مریكا ل ئیراقێ دا ژبۆ كێمكرنا هه‌ژموونا ئیرانێ یه جونكی هه‌بوونا گروپێن میلیشیاتێن سه‌ر ب ئیرانی ڤه دبیته مه‌زنترین به‌ربه‌ست به‌رده‌م هه‌ژموون و به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا ل ئیراقی و تایبه‌ت ده‌ڤه‌رێ .
كاركرن لسه‌ر پرۆژه‌یاسایا حه‌شد شعبی ژلایێ ده‌سته‌هه‌لاتا شیعی ڤه :
پشتی ده‌ستهه‌لاتدارا شیعی ل ئیراقێ بریاردایی كۆ كار لسه‌ر پرۆژه‌یاسایا حه‌شد شعبی بكه‌ن ، لدویف وان زانیاریان هه‌تا نوكه دوو خواندن دناف ئه‌نجومه‌نێ نوینه‌رێن ئیراقی ژبۆ ئه‌ڤێ یاسایێ هاتینه كرن و ته‌نها ده‌نگدان مایه لسه‌ر ئه‌ڤێ پرۆژه‌یاسایێ ، و ئه‌مریكا ب هه‌می هێزا خۆ دژی ئه‌ڤێ یاسایێ دراوه‌ستیت ئه‌ڤ یاسایه دی مه‌زنترین به‌ربه‌ست و كاریگه‌ری لسه‌ر هه‌ژموونا و په‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا دروست دكه‌ت ل ئیراقێ و ب تایبه‌تی رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست دێ بیته ئه‌گه‌رێ بهێزبوونا گروپێن سه‌ر ب دهستههلاتا شیعی و ئیرانی ڤه ، ئه‌ڤه ل ده‌مه‌كێ دایه بریاره ل هه‌یڤا ( 9 ) یا ئه‌ڤ ساله رێكه‌فتنا دناڤبه‌را ئه‌مریكا و ئیراقێ ئه‌وا د چارچوڤێ په‌یوه‌ندیێن ستراتیژی و هه‌ماهنگیا و ئه‌منی دناڤبه‌را ئه‌مریكا و ئیراقێ به‌ره‌ف دوماهیكێ بجیت و ئه‌ڤ رێكه‌فتنه ئێكه‌م جار سالا ( 2008 )ێ بریار لسه‌ر بنه‌مایێ په‌یوه‌ندیێن ستراتیژی و ئه‌منی جبو دبوارێ جێبه‌جێكرنێ دا و جارا ئێكێ ل سالا ( 2021 )ێ هاتبوو نوی كرن ژبۆ چوار سالان هاته درێژكرن ، ئه‌ڤ رێكه‌فتنه بریاره ل هه‌یڤا ( 9 ) ئه‌ڤساله دوماهیك پێ بهێت ، دگه‌ل هندێ دا یاسایا حه‌شدشعبی نها دا یاا دناف په‌رله‌مانیدا كار لسه‌ر دهێته‌كرن د ئه‌فێ قوناغێ دا كابینه‌یا دونالد تره‌مپی به‌رده‌وام جه‌خت ل سه‌ر خاله‌كێ دكه‌ت ئه‌وژی ئه‌مریكا ب هه‌می هێزا خۆ كار بكه‌ت ژبۆ گوشاره‌كا توند بدانیته لسه‌ر به‌رپرسێن گروپێن نه یاسایی سه ب ئیرانێ ڤه و ئه‌ڤ جه‌نده دگه‌ل حه‌ز و ئاره‌زویێن ئیسرائیلی دگونجیت ژبه‌ركۆ دێ پتر په‌یوه‌ندیێن ستراتیژیی دناڤبه‌را ئیسرائیلێ و وه‌لاتێن كه‌ندافی رێكخستی و پاراستی هێلیت .
ئه‌گه‌ر رێكه‌فتن دناڤبه‌را ئیراقی و ئه‌مریكا دوماهیك هات دێ حكومه‌تا محمد شیاع سودانی كه‌فیته ل ژێر كاریگه‌ریا توندا میلیشیاتێن سه‌ر ب ئیرانێ ڤه داكۆ رێكه‌فتن نه‌هێته نویكرن ، و ئه‌ڤ جه‌نده دێ بیته ئه‌گه‌رێ سه‌رهلدانا كاره‌ساته‌كا مه‌زن ل ئیراقێ ژبه‌ركۆ دێ قوناغا بوشایا ئه‌منی دناڤبه‌را ئیراق و ئه‌مریكا دورست بیتن و كایبنه‌یا دونالد تره‌مپ دێ مه‌زنترین گه‌شارێن خۆ لسه‌ر سه‌ركرده‌یێن ئیراقێ سه‌پێنیت و هه‌مان ده‌مدا ئه‌ڤ رێكه‌فتنه دڤێت وه‌سا بهێته دارێشتن لدویف به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا كار لسه‌ر بهێته‌كرن ، جونكی ئه‌گه‌ر ئه‌وا ئه‌مریكا دڤێت دروست نه‌بیت دهێته دیتن كۆ سیاسه‌تا تره‌مپی كاریگه‌ری لسه‌ر ئیراقێ دروست بكه‌ت بیته وه‌لاته‌كێ كاره‌سات بار ژ رویێ قه‌یران و كێشه و ململانێ ئابووری و سیاسی و ئه‌منی … هتد ، نها دا ئه‌مریكا دوو هه‌لبژارتن داناینه به‌رسینگی دهستههلاتا ئیراقێ ( ئێراقا ئازاد یان چاره‌نڤیسێ وه‌كی سه‌رده‌مێ به‌عس ) ئه‌ڤ گوتنه ژلایێ ئیداره‌یا ئه‌مریكا ڤه هاتیه ڤه‌خواندن ژبۆ ئیراقی و نها دا ته‌نها دوو هه‌لبژارتن به‌رسینگێ دهستههلاتا ئیراقێ دانه ، ژبه‌ركۆ ئه‌مریكا كار دكه‌ت هه‌مان سیناریۆیا سالا ( 2001 )ێ دوباره بكه‌ت ئانكۆ ئه‌ڤجاره ژیی ژلایێ دوو ئه‌ندامێن كونگرێسێن ئه‌مریكا ڤه پرۆژه‌یاسایه‌ك هاتیه دانان ئه‌ڤ یاسایه ل ژێر ناڤێ ( ئازادكرنا ئیراقێ لبن ده‌ستێ رژێما ئیرانێدا ) هاتیه دانان ، ئه‌ڤ یاسایه دوماهیك ب دهستههلاتا شعیی دئینیت و ل نێزیك دێ خواندنا ئێكی ل كونگرێسێ ئه‌مریكا ژبۆ هێته‌كرن و ناڤه‌رۆكا ئه‌ڤێ پرۆژه‌یاسایێ ب پالپشتیا لایه‌نێن سیاسیێن ئوپوزسیونی ل ئیراقێ و كومه‌لگه‌ها مه‌ده‌نی و ئه‌ڤ پالپشتیه بویه ئه‌گه‌رێ هندێ ئه‌مریكا ب شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ ببیته بێش و زال بن لسه‌ر گرۆپێن نه یاسایی ل ئیراقێ ، ئه‌وا مه دڤێت بده‌مه دیاركرن كۆ ئه‌گه‌ر ب شێوازێ ئاشتی بریارا لسه‌ر بده‌ن دڤێت ئه‌و خه‌له‌تیا ئه‌مریكا پشتی ژناڤچوونا رژێما به‌عس ل ئیراقی ئه‌نجام دایی دڤێت جاره‌كا دی راستڤه بكه‌ت .
ئه‌و واقعێ نوكه ل ئیراقی دهێته پێش كاریگه‌ریی لسه‌ر هه‌رێما كوردستانێ دبیت :
ئه‌وا نوكه ل ئیراقێ دهێته سه‌رهلدان ب شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ كاریگه‌ری لسه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ژیی جكه‌ت ، ژبه‌ركۆ هه‌رێما كوردستانێ ژ رویێ چوگرافی ڤه به‌شه‌كه ژ ئیراقێ و ب ئه‌فی شێوه‌ی دێ هه‌رێم رووبه‌رووی جه‌ند گورانكاریان بیتن و دی كه‌فیته ل ژێر كاریگه‌ریا گورانكاریێن هه‌رێمایه‌تی و نێڤده‌وله‌تی دا ، به‌لكی ئه‌و گورنكاریه ئه‌رێینی یان نه‌رێینی بن جونكی ئه‌و كه‌سێن نها بریارده‌رن ل كابینه‌یا دونالد تره‌مپ كار دكه‌ن لدویف هزر و هه‌لویستێ وان به‌رامبه‌ری هه‌رێما كوردستانێ ئه‌رێنی نه ، به‌لی ئه‌ڤه هندی ناگه‌هینیت كۆ ئه‌و كه‌سه دشێن به‌رده‌وام پشته‌ڤانیا هه‌رێما كوردستانی بكه‌ن و بێ كێشه و راسته‌وخۆ پالپشتی ل هه‌رێمێ بكه‌ن و بشێوه‌یه‌كێ گشتی بارودوخێ گشتی ل ئیراقێ راستوخۆ كاریگه‌ری لسه‌ر هه‌رێما كوردستاێ دروست دكه‌ت ، ئانكۆ تێكچوونا سه‌قامگیری و ئاساشی و ئابووری و دارایی ل ئیراقی كاریگه‌ریی نه‌رێنی دكه‌فیته لسه‌ر هه‌رێما كوردستانێ .
